مقدمه
سالیان سال است که مردم از پول برای داد و ستد کالا و خدمات خود استفاده می‌کنند. این پول در سال‌های مختلف، موارد گوناگونی بوده و دستخوش تغییراتی شده تا به امروز که به شکل رایج از کاغذهایی به عنوان پول رایج کشورها استفاده می‌شود. اما به واقع پول چیست؟ انواع آن چیست؟ چه تغییراتی در پول مورد استفاده مردم در این سال‌ها ایجاد شده است؟ در این مقاله به بررسی این سوال‌ها می‌پردازیم.
در این مقاله با موضوعات زیر آشنا خواهید شد:
- پول چیست؟
- تاریخچه پول
- پشتوانه پولی
- پول بی‌پشتوانه یا فیات
- فیلم آموزشی پول چیست
- تفاوت ارز و پول
- جمع‌بندی
پول چیست؟
پول در ساده‌ترین حالت تعریف، وسیله یا شی یا چیزی است که افراد برای ساده‌سازی مبادلات خود در خدمات و کالاها، از آن استفاده می‌کنند. در زمان‌های قدیم کالاها معمولاً به عنوان پول مورد استفاده قرار می‌گرفتند و در بسیاری کشورهای جهان طلا و نقره به عنوان پول رایج بودند. اما امروزه پول رایج در جوامع که اصطلاحا پول بدون پشتوانه نام دارد، کاغذی بوده و ارزش آن بر اساس مقدار عددی مشخص شده روی آن، تعیین می‌شود.
پول در حالت کلی 3 کاربرد مختلف دارد. اول برای مبادلات، یعنی مثلا یک باغدار در ازای فروش میوه‌های خود، از خریدار پول دریافت می‌کند و می‌تواند آن پول را به فرد دیگری در ازای دریافت نیازهای خود، پرداخت کند. این پول از جانب هر دو طرف معاملات باید به رسمیت شناخته شود.
کاربرد دوم آن را می‌توان شمارندگی دانست. یعنی پول رایج، مقدار مشخص و گسسته‌ای را به هر خدمت یا کالا نسبت میدهد. به وسیله‌ی این کار، میزان کم یا زیاد بودن ارزش کالاها یا خدمت‌های مختلف در برابر یکدیگر مشخص می‌شود.
در نهایت کاربرد سوم آن، نگه‌داری و ذخیره ارزش از جانب افراد است. به این معنی که مثلا یک فرد با فروش خدمت یا کالای خود، در ازای آن پولی دریافت می‌کند و می‌تواند در آینده و هر زمانی که مد نظرش بود، آن را خرج کند. این عبارت مخصوصا زمانی بهتر درک می‌شود که درنظر داشته باشید هر کالا یا خدماتی را نمی‌توان نگه‌داری کرد، مثلا یک میوه تازه، مدت مشخصی سالم می‌ماند و در همین بازه باید فروخته شود. بعد از مدت مشخصی میوه خراب می‌شود و ارزش خود را از دست میدهد.
تاریخچه پول
در زمان‌های خیلی قدیم، نوعی ول با نام پولیس رایج بود. این پول با مس ساخته می‌شد. اولین منطقه‌ای که احتمالا از این واژه استفاده کرده‌اند، فنیقیه بوده است. واژه فلوس که در برخی کشورها هنوز کاربرد دارد، از همین پولیس گرفته شده است. پول در فارسی نیز از یکی از ریشه‌های پولیس یعنی پولوس گرفته شده است. در ابتدا پول به شکل پایاپای انجام می‌شد. این مدل مبادله که به نام مبادله کالا به کالا نیز معروف بوده، به معنی تبادل مقدار مشخصی از یک کالا با مقدار مشخصی از کالای دیگر بوده است. پس از گذشت مدتی و بزرگ شدن جوامع و اضافه شدن خدمات به موارد مبادله‌ای بین افراد، نیاز به وجود پول به شکل امروزی بیشتر شد. در قدیم و در برخی کشورها، بعضی از کالاهای رایج بین مردم به عنوان پول استفاده می‌شدند. به عنوان مثال جو، یکی از پول‌های قدیمی و رایج در خاورمیانه بوده است. بر طبق برخی از نوشته‌های قدیمی، به نظر می‌رسد که مردم لیدیا اولین انسان‌هایی بوده‌اند که از نقره به عنوان پول رایج خود استفاده کرده‌اند. از قرن 17 به بعد، استاندارد مبادلات در بیشتر کشورهای اروپایی، طلا شد و پول کاغذی در مقابل طلا معنا و ارزش پیدا می‌کرد. بعد از جنگ جهانی دوم، بیشتر کشورهای دنیا شروع به استفاده از پول فیات کردند (در آن زمان تنها پول فیات، دلار آمریکا بود). از سال 1971 به بعد، کل پول در گردش و مورد استفاده در دنیا به پول فیات تبدیل شد.
پشتوانه پولی
همان‌طور که گفته شد، هرچند در زمان قدیم کالا یا شیء مانند طلا و نقره به عنوان پول میان افراد مبادله می‌گردید، با این حال در زمان کنونی دولت‌ها از کاغذهایی استفاده می‌کنند که با پشتوانه ملی ارزش پیدا می‌کند.برای درک موضوع بهتر است بدانید که یورو، دلار و حتی ریال در حالت عادی هیچ ارزشی ندارند و آن امضاهایی که به عنوان مثال وزیر اقتصاد و رئیس بانک مرکزی بر روی آن درج کرده‌اند به این کاغذها اعتبار می‌بخشند.حکومت هر کشور تضمین می‌کند که به ازای پول چاپ شده، می‌توان وسایل مبادله دارای ارزش دیگر (همچون طلا و پول‌های رایج سایر نظام‌ها) را دریافت کرد.
مردم نیز با توجه به همین تضمین و تولید ناخالص داخلی، پول چاپ شده را برای مبادله معتبر می‌دانند. بدیهی است که هرچه از اعتبار و اقتدار حکومت کشور نزد مردم کم شود یا تولید ناخالص داخلی پایین بیاید، به رسمیت شناخته شدن و معتبر دانستن پول نزد مردم کاهش می‌یابد و از کارایی پول به عنوان وسیله مبادله کم می‌شود.
پول بی‌پشتوانه یا فیات
در حال حاضر تقریباً پول مورد استفاده در تمامی کشورهای دنیا اصطلاحاً پول بی‌پشتوانه است. بی‌پشتوانه به پولی اطلاق می‌شود که دارای ارزش ذاتی نبوده و کنترل ارزش آن در اختیار حکومت است. به زبان ساده‌تر حکومت با اختیارات موجود، اقدام به چاپ اسکناسی می‌کند که در خزانه خود به ازای آن طلا و نقره در اختیار ندارد.
این پول در تضاد با پول کالایی است که در آن سکه طلا و نقره یا پولی که دارای ارزش مشخصی نسبت به طلا و نقره باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد. مقدار ارزش ضرب شده بر روی پول بی‌پشتوانه به صورت سکه بسیار بیشتر از ارزش فلز آن بوده و این ارزش بالا به دلیل دستور حکومت است.
فیلم آموزشی پول چیست
تفاوت ارز و پول
همان‌طور که گفته شد، تقریباً تمام پول‌های کشورهای مختلف اکنون به صورت بدون پشتوانه و صرفاً با اختیارات دولت‌ها چاپ و عرضه می‌شوند؛ به همین منظور نیاز به واحدهایی داریم که بتوان از طریق آن در کشورهای مختلف دادوستد کرد. ما در این مطلب قصد نداریم به صورت تخصصی و مانند یک اقتصاددان، نحوه به وجود آمدن ارز و شیوه سیاست‌گذاری کشورهای مختلف پیرامون ارزهای رایج را بررسی کنیم. از این رو شاید در ساده‌ترین کلام بتوان از ارز به عنوان کاغذهایی یاد کرد که ارزششان صرفاً به اعداد مندرج بر روی آن‌ها بستگی دارد.
ارز دارای ارزش ذاتی نیست و کاملاً قراردادی است؛ با این حال امروزه به وسیله‌ای برای تبادلات مالی میان کشورهای مختلف تبدیل شده است. بیشتر ارزها، مثل دلار آمریکا می‌توانند با سایر ارزها در بازار پول مورد معامله قرار بگیرند یا تبدیل شوند. اشخاص مانند توریستها که می‌خواهند ارز خود را مبادله کنند معمولاً این کار را در صرافی‌ها و یا بانک‌ها، بدون هیچ محدودیتی انجام می‌دهند.
جمع‌بندی
با درک کلی از مفاهیم فوق شاید کمی نگاه‌تان به کاغذهایی که آن‌ها را پول یا ارز می‌نامیم عوض شده باشد و به خوبی درک کرده باشید که ارزش هر پول یا ارز را دولت‌ها با سیاست‌گذاری مشخص می‌کنند. این پول یا ارز گاهی به صورت کاغذی در کشور منتشر می‌شود و گاهی صرفاً اعداد و ارقامی هستند که در سیستم‌های کامپیوتری با فشار چند کلید در اختیار افراد قرار می‌گیرد و امروزه نیز ارزهای دیجیتال یا رمزارزها، به عنوان نوعی پول بین افراد مختلف در جهان رایج شده‌اند و تقریبا اکثر افراد آن‌ها را به رسمیت می‌شناسند. با این تفاسیر تفاوتی نخواهد کرد که شما اسکناس در اختیار داشته باشید و یا اعتبار سیستمی، بلکه این دولت‌های حاکم بر جامعه هستند که دارایی مردم را تعیین می‌کنند.
