دیفای (DeFi) چیست و چگونه کار می‌کند؟

مقدمه
در سال‌های اخیر به علت پیشرفت و شهرت بی‌نظیر بازار ارز دیجیتال، افراد بسیاری قصد فعالیت در آن را دارند. اما یکی از ارکان اصلی برای آغاز فعالیت در هر مسیری به خصوص سرمایه‌گذاری و ترید ارز دیجیتال، آشنایی با مفاهیم پایه‌ای آن است. DeFi یکی از مفاهیمی است که در بازار ارز دیجیتال بسیار شنیده می‌شود. 
اگر این سوال برای شما نیز پیش آمده است که دیفای چیست، بهتر است در ادامه‌ی این مقاله با ما همراه باشید تا به صورت کامل آن را توضیح دهیم. هدف امور مالی غیر متمرکز، حذف بانک‌ها، واسطه‌ها و سازمان‌های متمرکز از دنیای مالی است. در این مقاله از سیر تا پیاز موضوعات مرتبط با دیفای (DeFi) را برای شما بررسی می‌کنیم، پس با ما همراه باشید.

امور مالی غیر متمرکز یا دیفای (DeFi) چیست؟

امور مالی غیر متمرکز (DeFi) یک فناوری مالی نو ظهور است، که می‌تواند بدون واسطه‌‌ی کنترل بانک‌ها و موسسات بر پول، محصولات مالی و خدمات مالی (مانند دریافت وام و معاملات) را مدیریت کند.

از وقتی که بسیاری از ما به خاطر داریم، بانک‌ها کنترل سیستم امور مالی دنیا را در دست داشته‌اند. هنگامی که ما می‌خواهیم به روش سنتی به دریافت یا ارسال پول بپردازیم، نیازمند واسطه‌ای به نام بانک هستیم، تا این کار را انجام دهیم. اما در بسیاری از مواقع این واسطه‌های مالی مرتکب فساد و یا خطای غیرعمدی می‌شوند، که اموال افراد زیادی را به خطر می‌اندازد. این در حالی است که ما برای انتقال پول نیازمند واسطه‌ای هستیم که بتوانیم به آن اطمینان کنیم.

به لطف بلاک چین، سیستم امور مالی غیر متمرکز، برای جلوگیری از ایجاد چنین مشکلاتی به وجود آمده و در حقیقت این نرم‌افزار، جایگزین واسطه‌ی مالی که ما به دنبال آن هستیم، شده است.

کاربرد دیفای چیست؟

همان‌طور که پیش از این بیان کردیم، یکی از اصلی‌ترین کاربردهای دیفای از بین بردن واسطه‌های مالی است. به عبارتی می‌توان چنین بیان کرد که این سیستم، نسخه رمزنگاری‌شده‌‌ی یک بورس اوراق بهادار است؛ اما این تمام ماجرا نیست.

DeFi همچنین شامل مواردی مانند پلتفرم‌های وام‌دهی، بازارهای پیش‌بینی، گزینه‌ها و مشتقات دیگری هم است. اساساً افرادی که در حوزه‌‌ی ارز دیجیتال فعالیت می‌کنند، در حال ساخت نسخه‌‌ی دیگری از وال استریت هستند. نسخه‌ای که عمدتاً غیر متمرکز است، منحصراً در حوزه‌‌ی رمزنگاری معامله کرده و بدون بسیاری از تشریفات اداری و مقررات حاکم بر آن فعالیت می‌کند.

مزایای دیفای چیست؟

حال که متوجه شدید این اکوسیستم چیست، بهتر است بدانید که کدام مزایای آن موجب شده است تا افراد زیادی از آن استقبال کنند. برخی از مزایای DeFi عبارتند از:

دسترسی آسان و بدون محدودیت جغرافیایی به DeFi

هر کسی صرف نظر از این‌که در کدام نقطه‌‌ی جهان باشد، با داشتن یک کیف پول کریپتو متصل به اینترنت می‌تواند به این نوع خدمات دسترسی داشته باشد. کاربران همچنین می‌توانند معاملات انجام دهند و دارایی‌های خود را به هر کجا که می‌خواهند منتقل کنند. این کار بدون ذره‌ای انتظار برای نقل و انتقالات بانکی یا پرداخت هزینه‌های بانکی متعارف صورت می‌گیرد. 

دریافت وام و وام‌دهی

یکی از محبوب‌ترین برنامه‌های این اکوسیستم، پروتکل‌های وام‌دهی آن است. اگر تا به حال برای دریافت وام از بانک‌ها اقدام کرده باشید، به خوبی می‌دانید که این کار چه پروسه‌‌ی دشوار و زمان‌بری دارد. اما به لطف بلاک چین، شما می‌توانید به وسیله‌‌ی دارایی‌های دیجیتالی خود وثیقه‌گذاری کرده و وام خود را به صورت فوری دریافت کنید. 

در این سیستم افراد تامین‌کننده‌‌ی نقدینگی می‌توانند با قراردادن دارایی خود در پلتفرم، سود دریافت کنند و به افراد دیگر اجازه دهند از این نقدینگی ایجاد شده وام دریافت کنند.

شفافیت

یکی از ویژگی‌های اصلی فناوری بلاک چین شفافیت است. بسیاری از ما به علت خطاها یا مشکلات غیرعمدی ایجاد شده در بانک، اعتماد کمتری به آن داریم. این در حالی است که تمام تراکنش ها، داده‌ها و کدهای موجود در بلاک چین برای همه شفاف و قابل دسترس است. این سطح از شفافیت باعث ایجاد اعتماد در بین کاربران می‌شود.

امنیت

یکی از مهم‌ترین و بهترین مزایا، این است که به دلیل دخالت نکردن مقامات مرکزی در آن، کاربران مجبور نیستند نگران امنیت وجوه خود باشند؛ زیرا همیشه کنترل کامل در دست آن‌ها است.

با این حال، باید در نظر داشت که مانند هر فناوری جدید، همیشه برخی از خطرات مرتبط با استفاده از آن وجود دارد، اگرچه ریسک آن بیشتر از ریسک روش‌های سنتی نیست.

خدمات بانکی پولی

یکی از کاربردهای بدیهی امور مالی غیر متمرکز، خدمات بانکی پولی است که می‌تواند از صدور استیبل کوین‌ها تا رهن و بیمه‌نامه را در برگیرد. استیبل کوین‌ها همان ارزهای پایداری هستند که ارزش ثابتی دارند.

قابلیت همکاری

در دنیای بلاک چین، قابلیت همکاری زمانی است که دو سیستم بلاک چین بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و ارز مبادله کنند. اگرچه هنوز باید کارهای زیادی برای توسعه‌‌ی این سیستم انجام شود، اما پلتفرم‌های متعددDeFi می‌توانند با خیال راحت با یکدیگر تعامل داشته باشند.

قابل برنامه‌ریزی

پلتفرم‌های این حوزه، تمامی واسطه‌ها و مداخلات انسانی را تا هر سطحی حذف می‌کنند. قوانین کسب و کار در قراردادهای هوشمند پیاده‌سازی شده در پلتفرم بلاک چین به صورت خودکار و بدون نیاز به تداخل دستی اجرا می‌شوند.

پلتفرم دیفای چیست؟

این پلتفرم‌ها، وام‌گیرندگان را به وام‌دهنده‌ها متصل می‌کنند و در نتیجه فرآیند بررسی اعتبار را حذف می‌کنند. بنابراین استفاده از فناوری بلاک چین امکان ریسک کمتر طرف مقابل را فراهم می‌کند و وام‌های ارزان‌تر و سریع‌تر را بدون محدودیت‌های جغرافیایی ارائه می‌دهد. به بیان دیگر، پلتفرم‌های امور مالی غیر متمرکز به افراد اجازه می‌دهند از دیگران وام بگیرند، در مورد تغییرات قیمت دارایی‌ها گمانه‌زنی کنند، ارزهای دیجیتال را معامله کنند، در برابر خطرات از بیمه‌‌ی دیفای بهره ببرند و در حساب‌های پس‌انداز خود سود کسب کنند.

برنامه‌های مالی غیر متمرکز از کجا اجرا می‌شوند؟

قرارداد هوشمند، هسته‌‌ی اولیه و اصلی حوزه‌‌ی امور مالی غیر متمرکز است. از آنجا که برنامه‌های غیر متمرکز با قرارداد هوشمند کار می‌کنند، میزبان مناسبی برای این پلتفرم‌های مالی به حساب می‌آیند. از مزایای قرارداد هوشمند این است که پس از پیاده‌سازی، ضمانت اجرایی دارد و توسعه‌دهنده شرایط اجرای قرارداد را در کدنویسی مشخص می‌کند تا پس از ثبت آن بر روی بلاک چین، هیچ‌چیز و هیچ‌کس – حتی توسعه‌دهنده آن – نتواند جلوی اجرای قرارداد را بگیرد. استفاده از این قراردادها مزایای متعددی دارد. ریسک پایین آن برای طرفین، سریع‌تر و آسان‌تر بودن اجرا و … همگی از مزایای این قراردادهای هوشمند هستند.

یکی از بزرگ‌ترین و معروف‌ترین پلتفرم‌هایی که پروژه‌های مالی غیر متمرکز می‌توانند روی آن اجرا شوند، اتریوم است. در حقیقت می‌توان گفت چیزی حدود 70% از کل این اکوسیستم روی بلاک چین اتریوم اجرا می‌شود. البته ایاس، تزوس، ترون، کاردانو، نئو، الگورند و … نیز می‌توانند از پلتفرم‌های مالی غیر متمرکز میزبانی کنند.

ریسک سرمایه‌گذاری در دیفای چقدر است؟

بهتر است بدانید که سرمایه‌گذاری در این سیستم، ریسک بالایی دارد و به همان اندازه می‌تواند سود بالایی نیز داشته باشد. سه نوع ریسک وجود دارد که باید این موارد را در نظر گرفت:

1. ریسک تکنولوژی: قراردادهای هوشمند که مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها را روی بلاک چین انجام می‌دهند، برای اجرای برنامه‌های مالی غیر متمرکز ضروری هستند. اما اگر مشکلی در کد برنامه‌نویس وجود داشته باشد، ممکن است ضعف‌هایی در پروتکل آن به وجود بیاید.
2. ریسک دارایی: همان‌طور که گفتیم، برای گرفتن وام از این پلتفرم‌ها باید وثیقه‌ای از دارایی دیجیتال خود را در آن قرار بدهید. از آنجایی که ارزهای دیجیتال نوسان دارند، ارزش آنها اغلب در نوسان است. بنابراین اگر بازار دچار رکود شود، دارایی‌های کریپتو که به عنوان وثیقه استفاده می‌شوند ممکن است به شدت کاهش یابند. به همین دلیل است که برخی از استیبل کوین‌ها استفاده می‌کنند که ارزش ثابت و نوسان کمتری داشته باشند.
3. ریسک محصول: مقدار قابل توجهی از ریسک مربوط به «نحوه‌‌ی تولید بازدهی که به دست می‌آورید» است. نکته‌‌ی دیگر این است که برخلاف بانک‌ها، هنگام استفاده از امور مالی غیر متمرکز هیچ‌گونه بیمه یا تضمینی برای پول شما وجود ندارد. اگرچه وام‌های این اکوسیستم‌ها با سایر دارایی‌های رمزنگاری شده وثیقه می‌شوند؛ اما با این وجود اگر افراد وام گیرنده که از همین پروتکل‌ها استفاده می‌کنند و قادر به بازپرداخت وام خود نباشند، نمی‌توان آن‌ها را مورد مواخذه قرار داد.

این ریسک تا حدی است که کارشناسان هشدار می‌دهند که فقط مبلغی را سرمایه‌گذاری کنید که به عنوان ذخیره‌‌ی پول خود دارید و حتما قبل از خرید تحقیقات کاملی انجام دهید.

صرافی‌های غیر متمرکز در دیفای چیست؟

پلتفرم‌ها و برنامه‌هایی که معامله‌گران را قادر می‌سازد تا ارزهای دیجیتال را در مقابل ارزهای فیات یا سایر ارزهای دیجیتال بخرند، بفروشند و مبادله کنند، صرافی‌ غیر متمرکز نامیده می‌شوند. این بازارها برای توکن‌ها و اکوسیستم ضروری هستند، زیرا بسیاری از آن‌ها امکان پرداخت با ارزهای فیات را فراهم می‌کنند. در واقع افرادی که کریپتو ولت ندارند نیز می‌توانند با دلار، یورو و… به وسیله‌‌ی این صرافی‌ها کریپتو بخرند.

در میان صرافی‌های متمرکز معروف می‌توان به Bithumb، Bitfinex، Bittrex، Poloniex، Kraken، GDAX، Coinbase و Gemini اشاره کرد.

دیفای با چه مشکلاتی رو‌به‌رو است؟

همان‌طور که گفتیم، ریسک‌های بسیاری برای سرمایه‌گذاری در پلتفرم‌های مالی غیر متمرکز وجود دارد. اما مشکلات دیگر این سیستم چیست؟

1. آسیب‌پذیری قراردادهای هوشمند: یکی از این مشکلات آسیب پذیری قراردادهای هوشمند است. خطای کاربران در ارسال وجه به آدرس اشتباه یکی از مشکلاتی است که زیاد به وجود می‌آید. البته این مشکل می‌تواند با استانداردهای توکن جدیدی مانند توکن‌های ERC-777 اصلاح شود.
2. تجربه‌‌ی کاربری ضعیف: استفاده از این سیستم با پیچیدگی‌های بسیاری روبه‌رو است. تجربه‌‌ی کاربری این فناوری بسیار پیچیده است و درک نحوه‌‌ی تعامل با پروتکل‌های مختلف این حوزه، مهارتی نیست که همه‌‌ی افراد بتوانند تسلط کافی بر آن داشته باشند.
3. مقیاس‌پذیری: بزرگ‌ترین چالش موجود در این سیستم، مقیاس‌پذیری آن است. فناوری بلاک چین مستلزم آن است که هر تراکنش به صورت عمومی انجام شود و در بلاک چین ثبت شود. این موضوع باعث ایجاد محدودیت در تعداد تراکنش‌هایی که می‌توان در یک بازه‌‌ی زمانی مشخص انجام داد، می‌شود. اگرچه این کار امنیت شبکه را تضمین می‌کند، اما هزینه دارد.

چگونه اطلاعات پروژه‌های خدمات مالی غیر متمرکز را به دست آوریم؟

راه‌های متعددی برای به دست آوردن اطلاعات پروژه‌های خدمات مالی غیر متمرکز وجود دارد. یکی از این راه‌ها استفاده از سایت‌های معروفی است که به صورت تخصصی در این حوزه مشغول به فعالیت هستند. برای مثال وبسایت «DeFi Pulse» پروژه‌های مختلف حوزه‌‌ی ارز دیجیتال را بر اساس مقدار TVL، رتبه‌بندی می‌کند. این وبسایت به صورت اتوماتیک، هر یک ساعت با بررسی قراردادهای هوشمند مقدار کل سرمایه‌‌ی قفل شده در پروژه‌ها را به‌روزرسانی می‌کند.

علاوه براین، این سایت بخشی با نام «DeFi Pulse Farmer» دارد که در آن موقعیت‌های مناسب «کشت سود» یا همان «کسب سود» معرفی می‌شود. البته برای استفاده از این بخش سایت باید هزینه بپردازید و اکانت خریداری کنید؛ اما این امکان وجود دارد که بدون خریدن اکانت از گزارش‌های هفتگی رایگان سایت بهره‌مند شوید.

سایت «DeFi Llama» یکی دیگر از سایت‌هایی است که به صورت تخصصی در این حوزه‌ فعالیت می‌کند. این وبسایت علاوه بر امکان بررسی پروژه‌های مالی بر حسب TVL، به شما نسبت ارزش بازار هر پروژه به TVL را به صورت مستقیم محاسبه می‌کند. همچنین شما می‌توانید با استفاده از آن پروژه‌های مستعد رشد را شناسایی کنید.

نکات نهایی مرتبط با دیفای چیست؟

در ادامه نکات مهمی را که مربوط به این پروژه‌های مالی غیر متمرکز است، آورده‌ایم تا بتوانید هر آن‌چه را که لازم است، درباره‌‌ی آن‌ها بدانید.

1. اسمارت دیفای چیست؟ Smart DeFi یک برنامه‌‌ی سرمایه‌گذاری آسان، کاربرپسند و غیرحضانتی است. به کمک این اپلیکیشن سرمایه‌گذاران سنتی که می‌خواهند اولین سرمایه‌گذاری خود را در این چرخه اقتصادی انجام دهند، اما خطرات موجود یا نحوه‌‌ی کار با آن را نمی‌دانند، نیازهای خود را برآورده می‌کنند.
2. دیفای گروپ چیست؟ دیفای گروپ نام یک پروژه‌‌ی کلاهبرداری و اصطلاحا scam است که در این حوزه‌ فعالیت می‌کند. این پروژه هیچ‌کدام از شاخص‌های یک پروژه‌‌ی امن مانند غیرحضانتی بودن حساب‌های کاربران را ندارد و تنها با وعده‌‌ی کسب سود 17 درصدی ماهانه با پرداخت 5 درصد به ازای معرفی دوستان و افراد جدید، کاربران زیادی را به خود جلب کرده است.
3. ارزهای دیفای چیست؟ ارزهای دیجیتال این سیستم، پروژه‌های مختلفی هستند که به صورت قراردادهای هوشمند عمدتا روی پروژه‌های بلاک چینی مانند اتریوم ساخته می‌شوند. در سال‌های اخیر پروژه‌های متعددی در حوزه‌‌ی امور مالی غیر متمرکز بر روی پلتفرم‌های مختلف قرارداد هوشمند ایجاد شده است. شما می‌توانید برای مشاهده لیست ارزهای آن از سایت‌های عمومی ارز دیجیتال مانند «کوین‌مارکت‌کپ» و «کوین‌جکو» استفاده کنید.
4. پروتکل دیفای چیست؟ یک پروتکل DeFi از کد رایانه‌ای به نام قراردادهای هوشمند استفاده می‌کند که در بستر شبکه‌‌ی بلاک چین اجرا می‌شود. کد منبع اکثر این گونه از پروژه‌های مالی، برای هر کسی در جهان جهت بررسی و ممیزی در دسترس است.

 دیفای 2، نسل جدید امور مالی غیر متمرکز

مانند هر سیستم دیگری، DeFi نیز به اصلاحاتی نیاز دارد. این اصلاحات در نسل جدید آن یعنی DeFi2 رخ داده است. هدف دیفای 2، اضافه کردن امکانات جدید به این اکوسیستم، در کنار برطرف کردن ایرادات قدیمی آن خواهد بود. به عنوان مثال در ورژن اول این سیستم، کسب درآمد از طریق استیک کردن جفت ارزها در استخرهای تامین نقدینگی امکان‌پذیر نبود، اما این ویژگی جذاب در ورژن 2 اعمال شده است. البته تمام ویژگی‌های دیفای2 نیز برای همه کاربران مناسب نیست که برای این موضوع می‌توان به الزام وجود فرآیند شناسایی کاربر یا KYC اشاره کرد. این مسئله در کنار اجرای قوانین ضد پولشویی باعث کاهش ناشناس بودن و حفظ حریم خصوصی کاربران این حوزه می‌شود.

در کل می‌توان اقدامات منفی ورژن 2 این مدل از امور مالی را در مواردی مانند کاهش متمرکز بودن، کاهش امنیت، کاهش کیفی مدیریت سرمایه و غیره پیدا کرد. اما در مقابل، مواردی مانند کشت سود یا ییلد فارمینگ، معامله در صرافی‌های غیر متمرکز، بیمه کردن قراردادهای هوشمند و وام‌های خودبازپرداخت‌کننده از نقاط قوت و برجسته‌ای برای آن خواهند بود. همچنین صرافی‌های غیر متمرکز در نسخه جدید این اکوسیستم، می‌توانند فعالیت بیشتر و بهتری داشته باشند و امکانات متفاوتی را به مشتریان خود ارائه دهند. پیشنهاد می‌کنیم برای بررسی دقیق‌تر این سرفصل، مقاله دیفای 2 چیست و چرا اهمیت دارد را مطالعه نمایید.

جمع‌بندی

99 درصد از تراکنش‌های ارزهای دیجیتال هنوز از طریق صرافی‌های متمرکز انجام می‌شوند. این در حالی است که انتظار می‌رود این روند در سال‌های آینده معکوس شود و بسیاری از تراکنش‌ها از طریق صرافی‌های غیر متمرکز صورت گیرد. این تغییر کمک می‌کند که افراد از پتانسیل کامل خود استفاده کنند و با ماهیت غیر متمرکز تکنولوژی بلاک چین همسو شوند. 

امور مالی غیر متمرکز یا دیفای هنوز در مراحل اولیه‌‌ی تکامل خود بوده و اکوسیستم آن نیز همچنان مملو از حوادث ناگوار زیرساختی، هک و کلاهبرداری است. با این وجود اگر قصد فعالیت در این حوزه را دارید بهتر است پیش از هرچیز با افراد متخصص صحبت کنید و به خاطر داشته باشید که این بازار ریسک‌پذیری فراوانی را می‌طلبد.