قرارداد هوشمند چیست؟

این مقاله از مجله بیدارز به بررسی یک مفهوم نوآورانه در دنیای بلاک چین پرداخته است. مفهومی به نام قرارداد هوشمند که با ایده و فلسفه خود توانسته است معنای واقعی واژه تحول را به مرحله اجرا بگذارد.

مقدمه

بیایید در ذهن خود سناریوی یک فیلم را با هم مرور کنیم. چشمانتان را ببندید و تصور کنید تاریخ همانند یک فیلم سینمایی برای شما اجرا می‌شود. ابتدای این فیلم با لحظه شادی اجداد ما به دور آتش شروع می‌شود. لحظه‌ای سرنوشت‌ساز در تاریخ تمدن که توانستیم معجزه گرما را حس کنیم. در سکانس بعد، یک تاجر ماد را می‌بینید که پس از دوران باشکوه اختراع خط، با خط باستانی و چهره رضایتمند، قراردادی را با یک تاجر مصری منعقد می‌کند. دقایق می‌گذرند و فیلم ما با جنگ‌های اشکانیان و روم باستان و پیشرفت تکنولوژی در حوزه سلاح‌های جنگی ادامه می‌یابد تا به دوران رنسانس اروپا می‌رسیم.

دوران تحولات فکری و ورود تکنولوژی ماشین چاپ گوته، موتور بخار و اختراع راه‌آهن که زمینه‌ساز رسیدن به عصر درخشان ادیسون و تسلا شد. انرژی الکتریکی پا به‌میدان گذاشت و نور علم به جهان ما بیشتر تابید. تا به‌اینجا، احتمالا حس کردید که سرعت پیشرفت تکنولوژی در نیمه دوم فیلم بیشتر شده است مخصوصا زمانی که سکانس اختراع انقلابی ترانزیستور را می‌بینیم و پس از یکه‌تازی آتاری و تلویزیون، به سکانسی از فیلم میرسیم که پایانی باز دارد. سکانس اینترنت و دنیای دیجیتال…

ورود اینترنت باعث شد که سرعت تبادل علم بین انسان‌ها بیشتر شود، مرزهای فیزیکی از بین برود و علم رمزنگاری و هدف از بین بردن واسطه‌ها، بلاک چین را معرفی کند که باعث شد امروز اصطلاحی به نام “قرارداد هوشمند” و ارز دیجیتال وجود خارجی داشته باشند. 

این مقاله، برای دوست‌داران تکنولوژی به‌خصوص دنیای ارزهای دیجیتال نگارش شده است. اما تفاوتی ندارد در این حوزه فعال هستید یا خیر، ترید می‌کنید یا به هولد کردن علاقه دارید، اگر در حال مطالعه این محتوا هستید، شما هم روزی ناگزیر با Smart Contract‌ها سروکار خواهید داشت.

قرارداد هوشمند چیست؟ از احساس نیاز تا اجرایی‌شدن

با وجود توسعه دنیای دیجیتال قبل از ظهور فناوری بلاک چین، به دلیل وجود خلا‌هایی از جمله وجود واسطه‌ یا قاچاق کالا به‌خاطر عدم‌نظارت مناسب روی زنجیره تامین کالاها و عدم‌شفافیت در سیستم‌های مالی، پلتفرم‌هایی مانند اتریوم تصمیم گرفتند برای بهبود این شرایط گام بردارند. در واقع نیازهایی از این دست باعث شدند که قراردادهای هوشمند به عنوان راهکاری با هدف ساده‌سازی و بهبود شفافیت کسب و کار و معامله بین افراد ناشناس بدون نیاز به یک شخص یا نهاد واسطه ابداع شوند و فرآیندهای طولانی و سنتی را بدون نیاز به اعتبار سنجی کاهش دهند.

به بیان ساده، قرارداد هوشمند یک توافقنامه با قابلیت اجرای مستقل بین دو طرف قرارداد (خریدار و فروشنده) است که به‌صورت کد نوشته می‌شود. در واقع برنامه‌نویس‌ها با استفاده از کدنویسی شرایط یک قرارداد را می‌نویسند تا طبق آن، اجرایی شود. 

چرا قراردادهای هوشمند مهم هستند؟

قراردادهای هوشمند به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهند تا گستره وسیعی از اپلیکیشن های غیرمتمرکز و توکن‌ها را ایجاد کنند. محدوده فعالیت قراردادهای هوشمند از ابزارها و دارایی‌های دیجیتال (رمزارز، NFT و …) تا حوزه لجستیک و بازی‌های ویدیویی را شامل می‌شود. بستر اصلی اجرای قراردادهای هوشمند بلاک چین است و به‌محض اینکه یک Smart contract روی آن اجرایی می‌شود، امکان تغییر یا برگرداندن آن وجود ندارد.

برنامه‌هایی که بر اساس قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌شوند اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dapps) نام دارند که خود بخشی از صنعت مالی غیر متمرکز یا دیفای (DeFi) هستند.

همان‌طور که می‌دانید برنامه‌های فعال در حوزه اقتصاد غیرمتمرکز به هُلدرهای رمز ارز این امکان را می‌دهند که در تراکنش‌های پیچیده‌تر مالی (ذخیره، وام، بیمه) بدون اینکه بانک یا نهاد پولی دیگری برای کسر کارمزد نقش داشته باشد، بدون محدودیت اقدام کنند. در ادامه این بخش، به بعضی از اپلیکیشن‌ها که توسط قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌شوند اشاره کرده‌ایم:

1.یونی‌سوآپ (Uniswap)

یک صرافی غیرمتمرکز که به کاربرانش اجازه می‌دهد تا در بستر قراردادهای هوشمند بدون نیاز به تایید از طرف 

 یک نهاد ناظر، به تبادل رمز ارز بپردازند.

2.کامپاند (Compound)

پلتفرم پرداخت سود مبتنی بر قراردادهای هوشمند که به سرمایه‌گذاران امکان دریافت سود و به متقاضیان، وام فوری بدون وجود نهادی مثل بانک اهدا می‌کند.

3.USDC

یک رمز ارز (ارز پایدار) که توسط قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌شود و هر ارزش هر دلار آمریکا را با هر USDC برابر می‌کند. 

شکاف بین سیستم مالی سنتی و رمز ارزها و نقش قرارداد هوشمند!

شاید سوال اساسی بعد از تمام این توضیحات،  اینجا باشد که شما چطور می‌توانید از قراردادهای هوشمند در امور جاری خود استفاده کنید. پس با مثال زیر همراه ما باشید.

فرض کنید شما مقداری رمز ارز اتر (ETH) دارید قصد دارید تا آن‌ها را با ارز پایداری مانند USDC تبادل کنید. وارد یک صرافی همانند یونی سوآپ می‌شوید؛ از اینجا به بعد تمام سازوکارها بر اساس قراردادهای هوشمند اجرایی می‌شود. بدین معنی که قراردادهای هوشمند برای شما بهترین قیمت تبادل را می‌یابند، معامله را نهایی و USDC شما را به آدرس مدنظر ارسال می‌کنند. همچنین، شما می‌توانید با مکانیزم قراردادهای هوشمند USDC خود را در بستری همچون کامپاند قرار دهید و با اهدا سرمایه به متقاضیان وام، بر اساس یک الگوریتم معین، سود دریافت کنید. باز هم تاکیید بر این است که “تمام این فرآیندها بدون دخالت و نظارت حتی یک فرد سوم” انجام می‌شوند.

در نقطه مقابل این مکانیزم کاملا هوشمند، سیستم اقتصادی سنتی قرار دارد. تبادل دارایی‌ها در این سیستم زمان‌بر است و از نظر مالی، هزینه بیشتری دارد. همچنین، اگر واقع‌بینانه نگاه کنیم، اینکه سرمایه خود را برای برای اهدا وام و دریافت سود به یک شخص یا نهاد واسطه بسپارید، از نظر امنیتی کمی نگران‌کننده است؛ چنان که در طول زمان، کم شاهد خلاهای امنیتی بانک‌ها و سیستم‌های مالی سنتی نبوده‌ایم. البته احتمالا به این فکر می‌کنید که تکلیف هک ‌و نفوذهای امنیتی به دنیای کریپتو چه می‌شود؟ کاملا درست است، اما در نظر داشته باشید که نسبت  این نفوذها به حجم سرمایه در گردش بسیار پایین است و از طرف دیگر، این حوزه تازه در مسیر تکامل خود قرار دارد و عملکرد بسیار چشمگیری نسبت به سیستمی که تقریبا به اندازه تاریخ ریشه دوانده، داشته است.

قرارداد هوشمند چگونه کار می‌کند؟

علوم کامپیوتری و دنیای دیجیتال ردپای خود را به وضوح در حوزه ارزهای رمزنگاری شده جا گذاشته است. جالب است بدانید که مفهوم Smart contract به روزهای بعد از اتریوم و ماشین مجازی آن برنمی‌گردد، بلکه تاریخچه‌ای در سال‌های دهه نود میلادی دارد. روزهایی که بوی مهاجرت از واکمن و نوار کاست به نسل جدیدی از دنیای دیجیتال و ابزارهایی همچون ویندوزِ مایکروسافت می‌رسید. 

در سال 1990 یک محقق علوم کامپیوتر به نام نیک زابو (Nick Szabo) برای نخستین‌بار مفهوم Smart Contract را معرفی کرد. برای معرفی ساده از طرز کار اسمارت کانترکت، زابو آن را با یک دستگاه فروش خودکار مقایسه می‌کند. او می‌گوید فرض کنید یک ماشین فروش نوشابه هر قوطی را به قیمت 25 سنت می‌فروشد. اگر شما یک اسکناس یک دلاری وارد دستگاه کنید به شما یک قوطی نوشابه می‌دهد و 75 سنت ما‌بقی را به شما برمی‌گرداند. در واقع این قرارداد برای تبادل نوشیدنی با هر قیمتی تعریف شده است و دقیقا یک مثال ساده و عینی از چگونگی و نحوه کارکرد قرارداد هوشمند است. 

در حال حاضر، پلتفرم اتریوم محبوب‌ترین پلتفرم قراردادهای هوشمند است. البته لازم به توضیح است که بسیاری دیگر از پلتفرم‌های رمز ارزی از جمله EOD، NEO، Tezos، Tron، Polkadot و Algorand از قراردادهای هوشمند برای ارائه سرویس استفاده میکنند. 

چند نکته در مورد نحوه کارکرد قرارداد هوشمند

• استفاده از قراردادهای هوشمند پیچیده نیست. به لطف گسترش اطلاعات، یک قرارداد هوشمند می‌تواند توسط هر فردی روی هر بلاک چینی توسعه پیدا کند چرا که کدهای آن ها شفاف و در دسترس است.
• هر کامپیوتر فعال روی شبکه (Node) از تمام قراردادهای هوشمند موجود و جزئیات آن‌ها یک کپی ذخیره می‌کند.
• زمانی که قرارداد هوشمند از سمت یک کاربر دارایی دریافت می‌کند، کدهای آن توسط تمام نُدهای شبکه دریافت می‌شود تا توافق نهایی بر سر نتیجه آن انجام شود. همین ویژگی باعث می‌شود که قرارداد هوشمند در امنیت کامل و بدون وجود نظارت مرکزی کار کند.
• برای اجرایی‌کردن یک قرارداد هوشمند روی اتریوم، باید هزینه تراکنش (کارمزد) شبکه را که Gas نامیده می‌شود پرداخت کنید. این هزینه برای سایر شبکه‌ها نیز ممکن است وجود داشته باشد.
• قراردادهای هوشمند درست مانند مسیری یک‌طرفه هستند. به‌محض اجرایی‌شدن یک قرارداد هوشمند روی بلاک چین، امکان تغییر، بازگردانی و دخل و تصرف در آن حتی توسط ایجادکننده قرارداد وجود ندارد.
  

به زبان خودشان اما به شیوه‌ای که شما می‌خواهید!

همان‌طور که اشاره کردیم، قراردادهای هوشمند در قالب کدهایی توسط برنامه نویسان ایجاد می‌شوند و توسعه پیدا می‌کنند. زبان‌های برنامه‌نویسی متعددی هستند که از آن‌ها برای نوشتن قراردادهای هوشمند استفاده می‌شود. برای مثال، پلتفرم اتریوم از زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی برای اجرایی‌شدن این قرادادها بر روی ماشین مجازی خودش (EVM) استفاده می‌کند. از جمله دیگر زبان‌های برنامه نویسی قراردادهای هوشمند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سالیدیتی (Solidity)

از سالیدیتی در پلتفرم اتریوم استفاده می‌شود. نخستین‌بار توسط Gavin Wood توسعه داده شد و سینتکس آن مشابه جاوا اسکریپت، ++C و پایتون است.

وایپر (Vyper)

پس از سالیدیتی، زبان برنامه نویسی وایپر را می‌توان محبوب دانست که در سال 2017 با تکیه بر پایتون توسعه داده شد.  امنیت و سادگی از جمله ویژگی های وایپر هستند.

یول (Yul)

زبان برنامه‌نویسی Yul نقش یک زبان واسط را برای اتریوم ایفا و از هر دو پلتفرم EVM و ewasm نیز پشتیبانی می‌کند.

DAML

زبان برنامه‌نویسی DAML که کوتاه‌شده عبارت Digital Asset Modeling Language است، یک زبان امن و بهینه است که بر روی سرعت و دقت توسعه dAppsها تمرکز دارد.

Rust

سینتکس زبان برنامه نویسی Rust همانند سالیدیتی ++C است. این زبان محبوب برای امنیت و کارایی بالا طراحی شده است. از جمله بلاک چین‌های مشهور که از Rust استفاده می‌کنند، شبکه سولانا، نیر (Near) و پولکادات هستند.

سخن پایانی

روند پیشرفت دنیای ارزهای دیجیتال به سمتی است که باید انتظار غافل‌گیری بیشتری را هم داشته باشیم. در واقع اگر در آیند‌ه‌ای نه چندان دور از پیشرفت این حوزه متعجب شدید، تعجب نکنید!

به لطف فناوری بلاکچین و تحولی که در تمام صنایع ایجاد کرده است، از حوزه رمز ارزها با پروژه هایی مانند اتریوم و سولانا و اولانچ و… تا صنایع فضایی با پروژه‌ای مانند آرتمیس، هر روز شاهد ظهور یک نوآوری هستیم.

اگر دوستدار تکنولوژی هستید به شما پیشنهاد میکنیم سایر مقالات مجله بیدارز را مطالعه کنید. همچنین برای خرید و فروش ارز دیجیتال می‌توانید با مراجعه به وبسایت بیدارز، در سریع‌ترین زمان ممکن با کمترین کارمزد، ارز مورد نظر خود را تبادل کنید.