آیا خرید و فروش بیت کوین در ایران قانونی است؟

با گذشت چند سال از شروع فعالیت ارزهای دیجیتال در حوزه بازارهای مالی ایران، همچنان قوانین و مقررات کاملی برای این نوع دارایی مشخص نشده است. یعنی نمی‌توان گفت که آیا خرید رمز ارز یا فروش آن، صددرصد قانونی است یا خیر. اما تحت شرایط مشخصی، این کار قانونی است. البته این موضوع فقط مخصوص ایران نیست و کشورهای زیادی با آن درگیر هستند. عموما وقتی صحبت از ارزهای دیجیتال شود، افراد بیت کوین را مد نظر قرار می‌دهند. به همین دلیل در این مقاله ما بررسی می‌کنیم که آیا خرید و فروش بیت کوین در ایران قانونی است یا خیر و وجوه مختلف این مسئله را مطرح می‌کنیم. پس تا پایان مقاله با ما همراه باشید.

ارز دیجیتال بیت کوین و خرید و فروش آن

حتی اگر در حوزه ارزهای دیجیتال فعالیت نداشته باشید، احتمالا اسم رمز ارز بیت کوین به گوشتان خورده است. برخی افراد حتی دو واژه “بیت کوین” و “ارز دیجیتال” را به اشتباه یکی می‌دانند. البته هدف ما در این مقاله، معرفی ارز دیجیتال بیت کوین نیست. اما به شکل خلاصه می‌توان گفت که بیت کوین (Bitcoin) که با نماد BTC نیز شناخته می‌شود، یک ارز دیجیتال است و بر بستر فناوری بلاک چین کار می‌کند. بیت کوین اولین ارز دیجیتال جهان (ایجاد شده در سال 2009) و دارای بیشترین حجم مبادلات و ارزش کل در میان تمامی رمز ارزها می‌باشد.

به دلیل ویژگی‌های مختلف بیت کوین، مثل سرعت، امنیت و حفظ حریم خصوصی کاربران، که البته از تکنولوژی زیرساخت آن حاصل می‌شود، مخاطبان زیادی به BTC جذب شده‌اند و تعداد این افراد هرروز افزایش می‌یابد. هدف اول بیت کوین که ایجاد نوعی ارزش و سیستم پرداخت بوده، باعث شده تا خرید و فروش آن به یک امر مهم و پرمخاطب تبدیل شود.

آیا خرید و فروش بیت کوین در ایران قانونی است؟

حال به سراغ صحبت اصلی خودمان می‌رویم. سوال مشخص این است که آیا معاملات بیت کوین قانونی است؟ بله. اما جوانبی هم دارد که باید مورد توجه قرار گیرند.

این جوانب بستگی به هدف و کاربرد آن دارد. همان طور که عنوان شد، متاسفانه هنوز چارچوب دقیقی برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال در ایران وجود ندارد. یعنی از چند سال قبل که این دارایی‌های دیجیتال وارد ایران شدند، تصمیمات مختلفی برای کار با آن‌ها اتخاذ شده است. اما در حال حاضر خرید و فروش بیت کوین از طریق صرافی ارز دیجیتال معتبر در کشور قانونی است.

مروری بر تاریخچه حضور بیت کوین در ایران

از سال 1396، حرکت به سمت ایجاد چارچوب مشخص برای معامله ارز دیجیتال در ایران استارت خورد. اولین خبر مهم بعدی در سال 97 بود، زمانی که بانک مرکزی طی یک بیانیه اعلام کرد که خرید و فروش بیت کوین در تمام مراکز پولی و مالی ایران ممنون است. 1398 و طی یک اعلامیه رسمی، کمیسیون اقتصادی دولت اعلام کرد که بیت کوین و ارزهای دیجیتال را به رسمیت می‌شناسد اما نمی‌توان از آن‌ها در وزارت خانه‌ها یا نهادها یا بانک‌های رسمی کشور استفاده کرد. یعنی خرید و فروش بیت کوین و سایر ارزها را به کاربران عمومی و مردم جامعه محدود کرد.

در همین سال، آیین نامه فرآیند ماینینگ یا همان استخراج ارزهای دیجیتال از سوی هیات وزیران تصویب شده و معاون اول رئیس جمهور، اسحاق جهانگیری آن را ابلاغ کرد. در این ابلاغیه از شرایط مختلف استفاده و ماینینگ رمز ارزها با جزئیات خوبی صحبت شد. مثلا عنوان شد که ماینینگ فقط با اخذ مجوز از نهادهای مشخص قابل انجام و قانون خواهد بود. یا اینکه ریسک استفاده از رمز ارزها بر عهده خود کاربران است و مشمول حمایت و ضمانت دولت و نظام بانکی نخواهد بود.

در همان سال حتی قانون مشخصی برای تعرفه برق مصرفی ماینرها نیز تصویب شد. سال 99 نیز سال خوبی برای ماینرها بود چرا که در این سال به شکل رسمی، فرآیند استخراج یا ماینینگ ارزهای دیجیتال قانونی اعلام شد. که البته در سال‌های بعد و با افزایش میزان مصرف برق عمومی، داشتن ماینر تقریبا غیرقانونی شد و یا با محدودیت‌های بسیار زیاد به افراد اجازه استخراج رمز ارز ارائه می‌شد.

صرافی‌های ارز دیجیتال در ایران

از همان سال 1396، نوع جدیدی از صرافی‌ها نیز فعالیت خود را آغاز کردند. تا آن زمان تنها صرافی‌های موجود، صرافی‌های سنتی برای تبادل ارز فیات بودند. اما از 96، صرافی‌های ارز دیجیتال با هدف ایجاد بازار خرید و فروش رمز ارز راه‌اندازی شدند.

از ابتدای امر، چند بار خبر غیرقانونی بودن و قانونی بودن صرافی‌های ارز دیجیتال از سوی برخی مسئولین مربوطه به گوش رسید. دلیل این موضوع، مشخص نبودن تکلیف قانون استفاده از رمز ارزها در ایران بود. همچنین برخی کلاهبرداران به واسطه عدم اطلاعات کافی کاربران و ایجاد صرافی‌های غیر رسمی، اقدام به سرقت ارزهای دیجیتال می‌کردند.

با هدف ایجاد محیط مطمئن برای کاربران و نظارت دقیق‌تر بر پروسه کاری صرافی‌ها، در نهایت فعالیت این شرکت‌ها قانونی و منوط به اخذ مجوزهای لازم شد تا کاربران بتوانند بدون دغدغه از آن‌ها استفاده کنند. در سال 1399 با ایجاد کارگروها ساماندهی تبادل رمزارزها، دولت گامی بلند در جهت سروسامان دادن به دنیای ارزهای دیجیتال برداشت. پس از آن پلیس فتا، الزامات امنیتی و انتظامی فعالیت صرافی‌های رمز ارزی را منتشر کرد. در اوایل 1402 نیز سازمان توسعه تجارت الکترونیکی اعلام کرد که به صرافی‌ها، اینماد تعلیق می‌گیرد.

آخر داستان

از آن زمان تا کنون، با وجود اینکه اخبار گسترده و مختلفی برای قانون‌گذاری یا ایجاد سازوکار مشخص برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال منتشر شده، اما هیچ موقع خرید و فروش ارز دیجیتال بین مردم (خارج از سازمان‌ها و نهادهای دولتی) ممنون نشده است. همچنین دولت با بررسی موارد استفاده و حجم سرمایه در گردش بازار رمز ارزها، به جهت جلوگیری از مشکلات احتمالی ارتباط کاربران ایرانی با صرافی‌های خارجی و همچنین رفع اثرات مخرب تحریم‌های ناعادلانه علیه بانک مرکزی، حمایت از صرافی‌های داخلی را در دستور کار خود قرار داد. شاید بتوان گفت که نتیجه تمامی این صحبت‌ها، رفع موانع فعالیت در حوزه رمز ارزها و افزایش رضایت کاربران ایرانی این بازار مالی بوده است.

معاملات بیت کوین در ایران

با توجه به گسترش روزافزون کاربران و کاربردهای ارزهای دیجیتال در جهان، کشورهای مختلفی برای استفاده از این دارایی‌ها قانون‌گذاری انجام داده‌اند. شاید بتوان کشور پیشگام در این مسئله را ایالات متحده دانست. این کشور از سال 2013 قوانینی برای خرید بیت کوین و فروش آن و همچنین مبادله سایر ارزهای دیجیتال تصویب کرد. تنها یک سال بعد یعنی 2014، کانادا نیز ارزهای دیجیتال را به رسمیت شناخت. از سایر کشورهای پیشگام در به رسمیت شناختن بیت کوین و سایر رمز ارزها می‌توان به ژاپن (از سال 2016)، مالزی (از سال 2017)، مالت (از سال 2018) و سنگاپور (از سال 2019) اشاره کرد.

اتحادیه اروپا نیز از سال 2020 درحال ایجاد قوانین تنظیم دارایی‌های رمز ارزی است و تلاش می‌کند تا از سال 2024، این  قوانین به شکل کامل در دسترس و اجرایی باشد. اما در حال حاضر برخی کشور‌های اروپایی مانند انگلیس، فرانسه، آلمان، اسپانیا و دانمارک، خرید بیت کوین و فروش آن را به رسمیت می‌شناسند.

جالب‌ترین واکنش دوستانه به بیت کوین مربوط به کشور السالوادور است. این کشور در ۹ ژوئن ۲۰۲۱، قانونی شدن بیت کوین را به عنوان ارز رسمی خود اعلام کرد. بعد از آن کشورهای دیگری مانند دومینیکن نیز بررسی فرآیند انتخاب بیت کوین به عنوان ارز رایج و رسمی کشور را در دستور کار خود قرار داده‌اند.

کشورهایی که بیت کوین در آن‌ها غیرقانونی است

برخی کشورها همچنان به شکل سفت و سخت در مقابل استفاده از بیت کوین و ارزهای دیجیتال ایستادگی می‌کنند. این ایستادگی، از عدم برنامه دولت برای قانون‌گذاری تا جرم‌انگاری خرید و فروش بیت کوین متفاوت است. برخی از کشورهایی که خرید بیت کوین را به شکل ضمنی ممنوع کرده‌اند عبارتند از کامرون، جمهوری آفریقای مرکزی، گابن، گویان، لسوتو، لیبی و زیمبابوه.

برخی دیگر از کشورها به شکل قطعی خرید بیت کوین و فروش آن را ممنوع اعلام کرده‌اند و با متخلفان برخورد قانون انجام می‌دهند. از این کشور‌ها می‌توان چین، روسیه، ویتنام، بولیوی، کلمبیا و اکوادور را نام برد. اکثر این کشورها، مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم را دلیل برخورد با معامله‌گران یا نگهدارندگان بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال عنوان کرده‌اند.

شرایط خرید و فروش بیت کوین در ایران

بعد از بررسی قوانین کشورهای مختلف جهان پیرامون ارزهای دیجیتال، دوباره به سراغ کشور خودمان یعنی ایران برگردیم. شرایط خرید و فروش بیت کوین در ایران چگونه است؟ خب عنوان کردیم که خرید و فروش بیت کوین در ایران طبق قوانین حال حاضر و در چارچوب آن، قانونی است. یعنی اگر شما قصد خرید بیت کوین به هدف گسترش سبد دارایی‌های خود را دارید و یا برای انجام معاملات کوتاه و بلند مدت و کسب سود به سراغ آن رفته‌اید، هیچ مشکل یا منع قانونی در مسیر شما قرار ندارد.

تنها زمانی افراد به مشکل برمی‌خورند که قصد آن‌ها، انجام کار غیر قانونی یا کلاهبرداری باشد. در صرافی‌های ارز دیجیتال قانونی داخلی برای جلوگیری از انواع کلاهبرداری، تمهیداتی در نظر گرفته شده است. همچنین چند قانون کلی برای خرید و فروش بیت کوین و سایر ارزها در کنار انجام فرآیند ثبت نام و احراز هویت (به شکل اجباری) وجود دارد. به عنوان مثال در واریز و برداشت رمز ارز یا ارز فیات یا تومان به صرافی‌ها، محدودیت‌هایی وجود دارد که جزو همان تمهیدات جلوگیری از کلاهبرداری رمز ارزی است. و یا این که شما باید حتما ملیت ایرانی داشته باشید. در حال حاضر امکان استفاده اتباع از صرافی‌های داخلی وجود ندارد.

چگونگی خرید و فروش بیت کوین در ایران

حال سوال این است که چگونه می‌توان خرید و فروش ارز دیجیتال را در ایران انجام داد؟ دو روش کلی برای اینکار وجود دارد، اول اینکه شما از یک کاربر دیگر و خارج از محیط صرافی رمز ارز بخرید و دوم اینکه شما از طریق یک صرافی ارز دیجیتال اقدام کنید. اقدام از طریق خود صرافی نیز روش‌های مختلفی مثل معاملات همتا به همتا (P2P)، ترید لحظه‌ای و خرید و فروش مستقیم با صرافی (OTC) دارد که انتخاب هر کدام از این موارد بستگی به استراتژی و نوع فعالیت شما دارد.

اگر قصد دارید که ارز دیجیتال از کاربر دیگری در خارج از صرافی خریداری کنید، به شدت مراقب باشید. اولین مشکل می‌تواند عدم صداقت فرد مقابل و انجام کلاهبرداری به روش‌های متنوع باشد. مشکل بعدی می‌تواند عدم اطلاع فرد مقابل باشد، یعنی فروشنده کلاهبردار نیست اما اطلاعات کاملی ندارد و مثلا آدرس کیف پول شما یا شبکه مورد نیاز برای جابه‌جایی را اشتباه تعیین می‌کند. می‌دانیم که در ارزهای دیجیتال، چنین اشتباه‌هایی یعنی از دسترس خارج شدن دارایی‌های رمز ارزی (شاید برای همیشه!).

خرید و فروش از طریق صرافی

اما در صرافی‌ها، داستان متفاوت است. اول اینکه تمامی افرادی که از صرافی‌های ارز دیجیتال داخل کشور استفاده می‌کنند، باید فرآیند ثبت نام و احراز هویت خود را تکمیل کرده باشند. در غیر این صورت جلو فعالیت آن‌ها گرفته می‌شود. بخش دوم این مسئله یعنی عدم داشتن اطلاعات کافی نیز تا حدود زیادی حل شده است، چرا که خیلی از بخش‌ها به صورت اتوماتیک و خیلی ساده انجام می‌گیرد. حتی در برخی صرافی‌ها در زمان ثبت نام یک فرد جدید، واحد پشتیبانی صرافی با کاربر جدید تماس می‌گیرد و تعدادی سوال پیرامون این حوزه از وی می‌پرسد تا مطمئن شوند که این فرد آماده ورود به دنیای رمز ارزها هست.

اگر از کیف پول‌های خارجی در ایران استفاده می‌کنید، دو روش دیگر هم برای مبادله بیت کوین در دسترس دارید. یکی از آن‌ها خرید بیت کوین با استفاده از ارز فیات است که برخی کیف پول‌ها آن را ارائه می‌دهند. روش دیگر، تبدیل آنی ارز دیجیتال با ارز دیجیتال یا سواپ (Swap) نام دارد. این روش در عمل به معنی خرید بیت کوین نیست و صرفا شما یک ارز دیجیتال دیگر را به این رمز ارز تبدیل می‌کنید.

مخاطرات سرمایه‌گذاری در بیت کوین

سرمایه‌گذاری همیشه با ریسک همراه است. بسته به اینکه روش سرمایه‌گذاری شما چه باشد، این خطرات می‌توانند کمتر یا بیشتر باشند. حوزه ارزهای دیجیتال به دلیل قدمت نه چندان زیاد و هیجانات بالا و عدم قانون‌پذیری کامل در تمام جهان، نوعی بازار مالی با ریسک بالا در نظر گرفته می‌شود. ریسک سرمایه‌گذاری در بیت کوین به عوامل مختلفی وابسته است. برخی از این عوامل در کنترل شما بوده و برخی در کنترل شما نیست. در ادامه به این ریسک‌ها اشاره می‌کنیم.

ریسک‌های خارج از کنترل کاربران

این مدل ریسک می‌تواند شامل مواردی مانند نوسانات بازار باشد. در این بازار مالی گسترده، افراد یا شرکت‌هایی با حجم بسیار زیادی از دارایی وجود دارند که می‌توانند با خرید یا فروش خود، نه تنها به بازار نوسان بدهند بلکه جهت حرکت قیمتی را به سمتی خاص سوق دهند.

یک موضوع دیگر این است که در نهایت این نوع از دارایی یعنی ارزهای دیجیتال، بر بستر اینترنت و بلاک چین قرار دارند. یعنی اگر به هر دلیل، روزی زیر ساخت آن یا خود اینترنت با مشکل مواجه شود، عملا کاری از شما ساخته نیست و کنترل دارایی‌های خود را از دست می‌دهید. مطمئن شوید که قبل از سرمایه‌گذاری در رمز ارزها، حتما تمامی این موارد را شناخته و آماده آن‌ها شده‌اید.

ریسک‌های تحت کنترل کاربران

در ابتدا قوانین و مقررات مشخص شده تا همان لحظه شروع کار خود بخوانید. اطمینان حاصل کنید که هیچ فعالیتی خارج از چارچوب قانونی کشور خود انجام نمی‌دهید. همچنین قبل ورود به این حوزه، مطمئن شوید که به کلیات و برخی جزئیات این بازار کاملا مسلط هستید. قرار نیست برای خرید و فروش ارز دیجیتال یا تبدیل ریال به بیت کوین و نگهداری از آن به قصد رشد قیمت، تفاوت کارکرد لایه یک و دو بلاک چین اتریوم را بدانید. اما حداقل مفاهیمی مانند “ارز دیجیتال چیست”، “بلاک چین چیست”، “تفاوت کوین و توکن”، “انواع رمز ارزها”، “انواع روش‌های خرید و فروش ارز دیجیتال”، “انواع روش سفارش‌گذاری” و این دست مباحث پایه‌ای را یاد داشته باشید.

از طرف دیگر مطمئن شوید که تحلیل تکنیکال (تحلیل قیمت بر اساس چارت قیمتی) و تحلیل فاندامنتال (تحلیل اخبار و رویدادها) را یاد دارید. شناخت و درک این دو عنوان می‌تواند یک کاربر مبتدی و ضررده را به یک معامله‌گر حرفه‌ای و سودده تبدیل کند.

در نهایت، ترجیحا از طریق صرافی ارز دیجیتال خرید و فروش داشته باشید و حتما در انتخاب این صرافی رمز ارزی دقت کنید. این مسئله می‌تواند به شدت در آینده کاری و سرمایه‌گذاری شما تاثیرگذار باشد. امنیت، سرعت، تیم پشتیبانی، تعداد رمز ارز در دسترس، رابط کاربری آسان و غیره، مهم‌ترین فاکتورهای انتخاب صرافی هستند.

جمع‌بندی

در این مقاله تلاش کردیم که موضوعاتی مانند قوانین خرید و فروش بیت کوین در ایران تا تاریخچه قانون‌گذاری ارزهای دیجیتال در ایران و مشکلات و موانع این مسیر را بررسی کنیم و امیدواریم در نهایت پاسخ سوال اول مقاله یعنی آیا خرید و فروش بیت کوین در ایران قانونی است را دریافت کرده باشید. خالی از لطف نیست که دوباره بگوییم خرید و فروش بیت کوین در ایران تحت قوانین مشخص شده، قانونی و بلا مانع است. تصمیم نهایی برای فعالیت در این حوزه یا عدم فعالیت، با شماست.

مقالات پیشنهادی

بیت کوین یا اتریوم؟

ریسک‌های خرید و فروش بیت کوین