تفاوت صرافی متمرکز و غیر متمرکز ارزهای دیجیتال

مقدمه
صرافی متمرکز و غیر متمرکز چیست و هر کدام چه ویژگی‌هایی دارند؟ یکی از مهمترین ارکان دنیای رمز ارزها، صرافی‌ها هستند، چراکه ارزهای دیجیتالی همانند سایر ارزها به مکانی نیازمندند تا ارزش خود را بیابند. صرافی‌های ارز دیجیتال با اختلاف کمی پس از ظهور بیت کوین وارد جامعه کریپتو شدند. اولین صرافی ارز دیجیتال یک صرافی متمرکز به نام Bitcoinmarket بود که تنها دو ماه پس از اختراع بیت کوین در تاریخ 2010/3/17 میلادی ظهور کرد.

صرافی ارز دیجیتال چیست؟

صرافی ارز دیجیتال مانند یک واسطه عمل می‌کند، یعنی افراد می‌توانند در آن به خرید و فروش رمز ارزها با افراد دیگر یا خود صرافی بپردازند. همچنین از صرافی می‌توان به عنوان مکانی برای تبدیل رمز ارزهای مختلف به یکدیگر و یا تبدیل به پول رایج جامعه استفاده کرد. صرافی دیجیتال، کاربر را قادر می‌سازد تا ارزهای دیجیتال را به روش‌های گوناگون بخرد و بفروشد. کاربر می‌تواند بنابر صلاح‌دید خود، یک سفارش به قیمت لحظه‌ای بازار بگذارد و یا در یک قیمت مشخص، سفارش ثبت کند تا در صورت رسیدن قیمت آن ارز به سطح مشخص شده، سفارش کاربر ثبت و انجام گردد.

یکی از راه‌های درآمدزایی این مجموعه‌ها، دریافت کمیسیون از کاربران برای هر تراکنش است. از طرف دیگر بعضی صرافی‌ها با ایجاد اختلاف کوچکی بین نرخ عرضه و تقاضا (اسپرد)، از آن کسب درآمد می‌کنند. هر صرافی دیجیتال برای خود اهدافی دارد. به عنوان مثال در حالی که بعضی از صرافی‌ها به دنبال افزایش سرعت تراکنش‌ها برای راحتی کاربر هستند، برخی دیگر برای ایجاد امتیازات بیشتر کاربر خود مانند نرخ مبادله کمتر یا وام دهی به وی تلاش می‌کنند.

تقسیم‌بندی صرافی‌ها معمولا در دو دسته اصلی صرافی متمرکز و غیر متمرکز انجام می‌شود، که به تشریح هرکدام می‌پردازیم.

صرافی متمرکز یا Centralized Exchange (CEX) ارز دیجیتال چیست؟

صرافی‌های متمرکز پلتفرم‌هایی هستند که خرید و فروش ارزهای دیجیتال را تسهیل می‌کنند، چه ارز فیات مانند دلار آمریکا باشد، چه رمز ارزها مانند بیت کوین و اتریوم و غیره. این صرافی‌ها به عنوان یک شخص ثالث بین خریدار و فروشنده عمل می‌کنند. از آنجایی که آن‌ها توسط یک شرکت یا ارگان مشخص، اداره و کنترل می‌شوند، قابلیت اطمینان بیشتری نسبت به صرافی‌های غیر متمرکز ارائه می‌‌کنند. بیش از 95 درصد تمام تراکنش‌های ارز دیجیتال از طریق صرافی‌های متمرکز انجام می‌شود.

یکی از مزیت‌های صرافی متمرکز این است که معمولا کاربران آن حتی اگر کیف پول دیجیتال را گم کرده، یا اطلاعات مربوط به حساب خود (کلید خصوصی) را فراموش کنند، می‌توانند از طریق صرافی به دارایی خود دسترسی پیدا کنند. از سمت دیگر، این موضوع که صرافی به کلیدهای افراد دسترسی دارد، باعث افزایش سرعت تراکنش‌های کاربران می‌شود. اما می‌‌تواند خطرناک نیز باشد، چرا که صرافی‌ها را مورد حمله هکرها قرار می‌دهد. در صرافی‌های متمرکز، کارمزد تراکنش‌ها درصد مشخصی بوده که توسط سیستم از رقم مبادله کسر می‌شود.

احراز هویت؛ شاخصه اصلی صرافی متمرکز

یکی از تفاوت‌های صرافی متمرکز و غیر متمرکز، بحث شناسایی کاربران است. قبل از شروع هرگونه خرید و فروش یا تجارتی، صرافی‌های متمرکز فرآیند تشخیص هویت افراد را انجام می‌دهند. این عمل معمولا از طریق سه قسمت شناسایی مشتری (KYC)، تاییدیه مبارزه با پولشویی (AML) و تاییدیه مقابله با تامین مالی تروریسم (CFT) انجام می‌گیرد. این رویه کمک می‌کند که صرافی‌ها از انجام فعالیت مجرمانه در پلتفرم خود جلوگیری کنند.

پس از انجام امور مربوط به تایید هویت، کاربر اجازه استفاده از صرافی را کسب می‌کند. بعضی از صرافی‌های متمرکز، دارایی کاربران خود را روی کیف پول‌های سرد (کیف پول دیجیتال سخت‌افزاری) نگهداری می‌کنند و بعضی دیگر دارایی افراد را روی کیف پول گرم (نرم‌افزاری) نگهداری کرده و آن‌ها را بیمه می‌کنند.

به شکل معمول صرافی‌های متمرکز به کاربران خود، کیف پول دیجیتال ارائه می‌دهند. همچنین این صرافی‌ها خدماتی برای موسسات مالی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری که نمی‌خواهند مدیریت کلید خصوصی حساب خود را بر عهده داشته باشند، ارائه می‌کنند و دارایی و کلید خصوصی حسابشان را در کیف پول‌های سرد نگهداری می‌کنند.

از معروف‌ترین صرافی‌های متمرکز می‌توان بایننس (Binance)، کوین بیس (Coinbase)، بیت استامپ (Bitstamp)، کوکوین (KuCoin)، GDAX و کراکن (Kraken) را نام برد.

صرافی غیر متمرکز یا Decentralized Exchange (DEX) ارز دیجیتال چیست؟

صرافی غیر متمرکز ارزهای دیجیتال (DEX) به کاربران این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به شخص ثالث یا واسطه، تراکنش‌های همتا به همتا (ارتباط مستقیم کاربر به کاربر) را انجام دهند. در این مدل صرافی، تمام دارایی و کلیدهای خصوصی در اختیار و کنترل کاربر است و صرافی هیچ نظارت یا دسترسی به آن ندارد. روش کار DEX ها با یکدیگر متفاوت است. هر پلتفرم غیر متمرکز از روش‌های مختلفی مانند دفترهای سفارش (Order Books)، استخرهای نقدینگی یا سایر مکانیسم‌های مالی غیر متمرکز (DeFi) مانند ابزارهای تجمیع برای ارائه ابزارهای مالی جدید و تجربی استفاده می‌کند.

بررسی دقیق‌تر صرافی غیر متمرکز

همانطور که از نام آن پیداست ، صرافی‌های غیر متمرکز اساسا همتایان صرافی متمرکز با ساختار متفاوت هستند. شما به وضوح می‌توانید حدس بزنید که صرافی غیر متمرکز عاری از کنترل هر نهاد واحد است و به عنوان واسطه خدمت می‌کند. بهترین چیز در مورد DEX این است که برای تعامل با آن‌ها به تأیید KYC احتیاج ندارید که این موضوع روشن‌ترین پاسخ برای تفاوت CEX و DEX برای کاربران است. دو دسته قابل توجه صرافی غیر متمرکز شامل DEX های کتاب سفارش (Order Book) و سازندگان خودکار بازار یا AMM DEX هستند.

برخی از نمونه‌های متداول DEX های کتاب سفارش شامل پروتکل Gnosis یا Looping است. کتاب سفارش در صرافی غیر متمرکز برای کشف و جابجایی معاملات در بین کاربران شخصی به الگوریتم‌ها متکی است. قراردادهای هوشمند در مستندسازی معاملات مربوط به سفارش این دسته از صرافی‌ها کمک می‌کنند. بنابراین، صرافی‌های کتاب سفارش، سازمان متمرکز را با یک الگوریتم جایگزین کرده و عدم تمرکز را تضمین می‌کنند. با این حال، مدل کتاب سفارش صرف نظر از مزایای عدم تمرکز ، فاقد کارآیی بالایی است.

در نتیجه، سازنده خودکار بازار یا بازارسازها در صرافی غیر متمرکز برای حل یک مسئله مهم، یعنی نقدینگی وارد صحنه شد. برخی از نمونه‌های متداول سازنده خودکار بازار یا AMM DEX شامل ترکیب ، Uniswap و Sushiswap است. AMM DEXS به دلیل کارآیی آن‌ها در جایگزینی کتاب‌های سفارش، موضوع قابل توجهی در بحث‌های مبادله رمزنگاری صرافی متمرکز در مقابل غیر متمرکز است. سازنده بازار خودکار متکی به استفاده از استخرهای نقدینگی است که به جای انتظار برای خرید و فروش سفارشات، از نقدینگی کاربران تهیه شده است. افرادی که دارایی‌های خود را در استخر نقدینگی سرمایه‌گذاری می‌کنند ، نشانه‌های حاکمیتی را دریافت می‌کنند که باعث ایجاد حق رای در تصمیم‌گیری‌های پلتفرم نیز می‌شود.

از معروف‌ترین صرافی‌های فعال در این زمینه می‌توان به یونی سواپ (Uniswap)، سوشی سواپ (Sushiswap)، پنکیک سواپ (PancakeSwap)، ونوس (Venus) و کامپوند (Compound) اشاره کرد.

تفاوت‌های صرافی متمرکز و غیر متمرکز به شکل خلاصه

صرافی غیر متمرکز	صرافی متمرکز	تفاوت‌های مهم
هیچ شانسی برای هک یا هر گونه خطر امنیتی دیگر وجود ندارد	برای جلوگیری از هکرها باید تدابیر امنیتی بسیار سختی داشته باشید	امنیت
هنوز محبوب نیست	بسیار محبوب	محبوبیت
صرافی‌های غیرمتمرکز امکانات زیادی برای ارائه ندارند	امکانات زیادی برای ارائه دارد	آینده
نقدینگی پایین است	صرافی‌های متمرکز نقدینگی بالایی دارند	نقدینگی
اجرای سفارشات بیشتر طول می‌کشد	سفارشات در کمتر از یک ثانیه اجرا می‌شوند	سرعت
تنظیم DEX‌ها به این راحتی نیست و نیازی به مجوز از نهادهای نظارتی ندارند	صرافی‌های متمرکز تنظیم شده و از انطباق پیروی می‌کنند. آن‌ها نیاز به مجوز از مقامات دارند	مقررات
کاربران کنترل این تبادل را در دست دارند	کنترل در دست پلتفرم است	کنترل
در مورد صرافی‌های غیرمتمرکز حداقل تا بدون کارمزد وجود دارد.	بیشتر صرافی‌های رمزنگاری متمرکز برای انجام تراکنش‌ها کارمزد دریافت می‌کنند	کارمزد

تفاوت صرافی متمرکز و غیر متمرکز ارز دیجیتال چیست؟

با وجود برخی از ویژگی‌های مرتبط با صرافی‌های متمرکز مانند مسائل امنیتی و نگهداری از کلیدهای افراد، صرافی‌های غیر متمرکز توسط برخی از کاربران ترجیح داده شده و تعداد مخاطبان آن‌ها هرروز بیشتر می‌شود. به دلیل نبود یک نهاد مستقیم نظارتی و این موضوع که کلیدهای افراد توسط خودشان نگهداری می‌شود، امنیت جابجایی‌ها در این مدل صرافی بالاتر است و امکان هک کلیدها کمتر می‌شود، اما از نظر خود پلتفرم و اینکه کاربر در یک محیط مطمئن به تجارت بپردازد، ضریب امنیت پایین‌تری نسبت به صرافی‌های متمرکز دارند. در DEXها، قرارداد‌های هوشمندی وجود دارد که تراکنش‌های افراد از طریق آن‌ها انجام می‌گیرد و هر تراکنش در بلاک چینی ثبت می‌شود.

معمولا کاربران به حجم بالاتری از دارایی‌های دیجیتالی (Assets) دسترسی دارند و همچنین کارمزد کمتری برای تراکنش‌های می‌پردازند. اما همچنان عدم پشتیبانی از ارز دیجیتال فیات (Fiat) از معایب این صرافی‌ها به شمار می‌رود. از سمت دیگر DEX ها معمولا از نقدینگی ضعیف و حجم معاملات کم رنج می‌برند، که چالشی مهم برای پذیرش گسترده آن‌ها در صنعت بلاک چین است. خصوصا که این کمبود نقدینگی می‌تواند یک عامل بازدارنده برای سرمایه‌گذاران نهادی یا معامله‌گران مستقل ثروتمندی باشد که می‌خواهند یک دارایی رمزنگاری انتخابی را در حجم زیادی خریداری کنند. رابط کاربری ضعیف و نبودن پشتیبانی قوی نیز از مشکلات عمومی بیشتر این صرافی‌هاست. 

یک دیدگاه ساده

جایی که صرافی‌های متمرکز به عنوان کارگزاری عمل می‌کنند، می‌توانیم صرافی غیر متمرکز را شبیه به بازار بدانیم. یکی دیگر از اختلاف‌های صرافی متمرکز و غیر متمرکز این است که در صرافی غیر متمرکز دیگر خبری از ثبت نام و احراز هویت سختگیرانه نیست.

این مسئله به کاربرانی که می‌خواهند حریم خصوصی‌شان حفظ شود و ناشناس بمانند، کمک شایانی کرده است. یک مزیت دیگر در بحث مقایسه صرافی متمرکز و غیر متمرکز این است که صرافی‌های غیر متمرکز به دلیل ماهیت اجازه مبادله همتا به همتا در ارزهای دیجیتال، از دستکاری بازار جلوگیری کرده و از کاربران در برابر تجارت جعلی و سیستم‌های پولشویی محافظت می‌کنند.

چه صرافی را برای مبادلات ارز دیجیتال انتخاب کنیم؟

هنگام انتخاب یک صرافی رمزنگاری، مهمترین چیزهایی که باید به دنبال آن باشید عملکرد و امنیت است. این موضوع که چه جفت‌ها ارزهایی دارد و یا فیات و ارزهای دیجیتال غیر رمز ارزی دیگر را پشتیبانی می‌کند یا خیر، بسیار مهم است. ضمن اینکه نقدینگی و سرمایه در گردش بالایی داشته باشد. همچنین باید خطوط دفاعی اضافی مانند احراز هویت دو مرحله‌ای و قفل رمز ارز را ارائه دهد که در برابر حمله هکرها به کاربران کمک می‌کند.

سهولت استفاده، عامل دیگری است که باید در نظر گرفته شود. به ویژه برای معامله‌گران جدیدتر که ممکن است برای استفاده از پلتفرم‌هایی با رابط کاربری کمتر بصری، مشکل داشته باشند. با این وجود، برای معامله‌گران با تجربه نیز باید قابلیت‌های متفاوت و بیشتری داشته باشد.

در نظر گرفتن جغرافیا نیز مهم است. تمامی صرافی‌ها، همه‌ی کشورها را به رسمیت نمی‌شناسند، پس باید از پشتیبانی صرافی مورد نظر در کشور خود مطمئن باشیم. هنگامی که به دنبال تبادل ارز دیجیتال هستید، مهم است که مراقب وب سایت‌ها و برنامه‌های موبایل جعلی باشید. حتی اگر پلتفرم قانونی به نظر می‌رسد، مطمئن شوید که هیچ‌گونه غلط املایی در متن و یا نام و آدرس سایت مورد‌ نظر نباشد. خود نام تجاری صرافی را نیز چک کنید که غیرمعتبر نباشد. در مورد یک وب‌سایت، وجود نماد قفل کوچک امنیت که در کنار نوار URL نمایش داده می‌شود را بررسی کنید.

به همین ترتیب، مهم است که به خود یادآوری کنید که جدای از کلاهبرداری، تجارت ارزهای دیجیتال می‌تواند خطرناک باشد. ارزهای دیجیتال بسیار نوسانی هستند، به این معنی که در معرض افزایش و کاهش ناگهانی ارزش‌هایی هستند که حتی عاقل‌ترین سرمایه‌گذاران نمی‌توانند با قطعیت پیش‌بینی کنند. مشاوران مالی توصیه می‌کنند که اگر روی ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کنید، احتیاط کنید و آن را زیر 5 درصد از کل سرمایه‌گذاری خود نگه دارید.

جمع‌بندی

از زمانی‌که ارزهای دیجیتال ظهور کردند و پیدایش اولین صرافی متمرکز، همواره سوال بسیاری از افرادی که قصد ورود به این حوزه را داشتند انتخاب صرافی درست بوده است. پاسخ این‌ پرسش که صرافی متمرکز بهتر است و یا صرافی غیرمتمرکز، منوط به نیاز و ترجیحات کاربر است؛ چرا که هر کدام از صرافی متمرکز و غیر متمرکز، مزایا و معایب خاص خود را دارد. نکته‌ای که باید در نظر گرفت این است که صرافی غیر متمرکز در جهت بهبود معایب صرافی متمرکز ایجاد شد، اما هنوز در ابتدای راه است و تمامی قابلیت‌هایی که یک صرافی متمرکز پوشش می‌دهد را ارائه نمی‌کند.