تفاوت صرافی متمرکز و صرافی غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال

مقدمه
یکی از مهمترین ارکان دنیای رمزارزها، صرافی‌ها هستند، چراکه ارزهای دیجیتالی همانند سایر ارزها به مکانی نیازمندند تا ارزش خود را بیابند. صرافی‌های ارز دیجیتال با اختلاف کمی پس از ظهور بیتکوین وارد جامعه کریپتو شدند. اولین صرافی ارز دیجیتال یک صرافی متمرکز به نام Bitcoinmarket بود که تنها دو ماه پس از اختراع بیت کوین در تاریخ 2010/3/17 میلادی ظهور کرد.

صرافی ارز دیجیتال چیست؟

صرافی ارز دیجیتال مانند یک واسطه عمل می‌کند یعنی افراد می‌توانند در آن به خرید و فروش رمزارزها با افراد دیگر یا خود صرافی بپردازند. همچنین از صرافی می‌توان به عنوان مکانی برای تبدیل رمزارزهای مختلف به یکدیگر و یا تبدیل به پول رایج جامعه استفاده کرد. صرافی دیجیتال، کاربر را قادر می‌سازد تا ارزهای دیجیتال را به روش‌های گوناگون بخرد و بفروشد. کاربر می‌تواند بنابر صلاح دید خود، یک سفارش به قیمت لحظه‌ای بازار بگذارد و یا در یک قیمت مشخص، سفارش ثبت کند تا در صورت رسیدن قیمت آن ارز به سطح مشخص شده، سفارش کاربر ثبت و انجام گردد.

یکی از راه‌های درآمدزایی این مجموعه‌ها، دریافت کمیسیون از کاربران برای هر تراکنش است. از طرف دیگر بعضی صرافی‌ها با ایجاد اختلاف کوچکی بین نرخ عرضه و تقاضا (اسپرد)، از آن کسب درآمد می‌کنند. هر صرافی دیجیتال برای خود اهدافی دارد. به عنوان مثال در حالی که بعضی از صرافی‌ها به دنبال افزایش سرعت تراکنش‌ها برای راحتی کاربر هستند، برخی دیگر برای ایجاد امتیازات بیشتر کاربر خود مانند نرخ مبادله کمتر یا وام دهی به وی تلاش می‌کنند.

تقسیم‌بندی صرافی‌ها معمولا در دو دسته اصلی صرافی‌های متمرکز و صرافی‌های غیر متمرکز انجام می‌شود، که به تشریح هرکدام می‌پردازیم.

صرافی متمرکز (CEX) ارز دیجیتال چیست؟

صرافی‌های متمرکز پلتفرم‌هایی هستند که خرید و فروش ارزهای دیجیتال را تسهیل می‌کنند، چه ارز فیات مانند دلار آمریکا باشد، چه رمزارزها مانند بیت کوین و اتریوم و غیره. این صرافی‌ها به عنوان یک شخص ثالث بین خریدار و فروشنده عمل می‌کنند. از آنجایی که آن‌ها توسط یک شرکت یا ارگان مشخص، اداره و کنترل می‌شوند، قابلیت اطمینان بیشتری نسبت به صرافی‌های غیر متمرکز ارائه می‌‌کنند. بیش از 95 درصد تمام تراکنش‌های ارز دیجیتال از طریق صرافی‌های متمرکز انجام می‌شود.

یکی از مزیت‌های صرافی متمرکز این است که معمولا کاربران آن حتی اگر کیف پول دیجیتال را گم کرده، یا اطلاعات مربوط به حساب خود (کلید خصوصی) را فراموش کنند، می‌توانند از طریق صرافی به دارایی خود دسترسی پیدا کنند. از سمت دیگر، این موضوع که صرافی به کلیدهای افراد دسترسی دارد، باعث افزایش سرعت تراکنش‌های کاربران می‌شود. اما می‌‌تواند خطرناک نیز باشد، چرا که صرافی‌ها را مورد حمله هکرها قرار می‌دهد. در صرافی‌های متمرکز، کارمزد تراکنش‌ها درصد مشخصی بوده که توسط سیستم از رقم مبادله کسر می‌شود.

قبل از شروع هرگونه خرید و فروش یا تجارتی، صرافی‌های متمرکز فرآیند تشخیص هویت افراد را انجام می‌دهند. این عمل معمولا از طریق سه قسمت شناسایی مشتری (KYC)، تاییدیه مبارزه با پولشویی (AML) و تاییدیه مقابله با تامین مالی تروریسم (CFT) انجام می‌گیرد. این رویه کمک می‌کند که صرافی‌ها از انجام فعالیت مجرمانه در پلتفرم خود جلوگیری کنند.

پس از انجام امور مربوط به تایید هویت، کاربر اجازه استفاده از صرافی را کسب می‌کند. بعضی از صرافی‌های متمرکز، دارایی کاربران خود را روی کیف پول‌های سرد (کیف پول دیجیتال سخت افزاری) نگهداری می‌کنند و بعضی دیگر دارایی افراد را روی کیف پول گرم (نرم‌افزاری) نگهداری کرده و آن‌ها را بیمه می‌کنند.

به شکل معمول صرافی‌های متمرکز به کاربران خود، کیف پول دیجیتال ارائه می‌دهند. همچنین این صرافی‌ها خدماتی برای موسسات مالی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری که نمی‌خواهند مدیریت کلید خصوصی حساب خود را بر عهده داشته باشند، ارائه می‌کنند و دارایی و کلید خصوصی حسابشان را در کیف پول‌های سرد نگهداری می‌کنند.

از معروف‌ترین صرافی‌های متمرکز می‌توان بایننس (Binance)، کوین بیس (Coinbase)، بیت استامپ (Bitstamp)، کوکوین (KuCoin)، GDAX و کراکن (Kraken) را نام برد.

صرافی غیرمتمرکز (DEX) چیست؟

صرافی غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال (DEX) به کاربران این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به شخص ثالث یا واسطه، تراکنش‌های همتا به همتا (ارتباط مستقیم کاربر به کاربر) را انجام دهند. در این مدل صرافی، تمام دارایی و کلیدهای خصوصی در اختیار و کنترل کاربر است و صرافی هیچ نظارت یا دسترسی به آن ندارد. روش کار DEXها با یکدیگر متفاوت است. هر پلتفرم غیرمتمرکز از روش‌های مختلفی مانند دفترهای سفارش (Order Books)، استخرهای نقدینگی یا سایر مکانیسم‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) مانند ابزارهای تجمیع برای ارائه ابزارهای مالی جدید و تجربی استفاده می‌کند.

تفاوت صرافی متمرکز و غیرمتمرکز ارز دیجیتال چیست؟

با وجود برخی از ویژگی‌های مرتبط با صرافی‌های متمرکز مانند مسائل امنیتی و نگهداری از کلیدهای افراد، صرافی‌های غیرمتمرکز توسط برخی از کاربران ترجیح داده شده و تعداد مخاطبان آن‌ها هرروز بیشتر می‌شود. به دلیل نبود یک نهاد مستقیم نظارتی و این موضوع که کلیدهای افراد توسط خودشان نگهداری می‌شود، امنیت جابجایی‌ها در این مدل صرافی بالاتر است و امکان هک کلیدها کمتر می‌شود، اما از نظر خود پلتفرم و اینکه کاربر در یک محیط مطمئن به تجارت بپردازد، ضریب امنیت پایینتری نسبت به صرافی‌های متمرکز دارند. در DEXها، قرارداد‌های هوشمندی وجود دارد که تراکنش‌های افراد از طریق آن‌ها انجام می‌گیرد و هر تراکنش در بلاکچینی ثبت می‌شود.

معمولا کاربران به حجم بالاتری از دارایی‌های دیجیتالی (Assets) دسترسی دارند و همچنین کارمزد کمتری برای تراکنش‌های می‌پردازند. اما همچنان عدم پشتیبانی از ارز دیجیتال فیات (Fiat) از معایب این صرافی‌ها به شمار می‌رود. از سمت دیگر DEX ها معمولا از نقدینگی ضعیف و حجم معاملات کم رنج می‌برند، که چالشی مهم برای پذیرش گسترده آن‌ها در صنعت بلاک چین است. خصوصا که این کمبود نقدینگی می‌تواند یک عامل بازدارنده برای سرمایه‌گذاران نهادی یا معامله‌گران مستقل ثروتمندی باشد که می‌خواهند یک دارایی رمزنگاری انتخابی را در حجم زیادی خریداری کنند. رابط کاربری ضعیف و نبودن پشتیبانی قوی نیز از مشکلات عمومی بیشتر این صرافی‌هاست. 

جایی که صرافی‌های متمرکز به عنوان کارگزاری عمل می‌کنند، می‌توانیم صرافی غیر متمرکز را شبیه به بازار بدانیم. یکی دیگر از اختلاف‌های صرافی متمرکز و غیرمتمرکز این است که در صرافی غیرمتمرکز دیگر خبری از ثبت نام و احراز هویت سختگیرانه نیست.

این مسئله به کاربرانی که می‌خواهند حریم خصوصی‌شان حفظ شود و ناشناس بمانند، کمک شایانی کرده است. یک مزیت دیگر این است که صرافی‌های غیرمتمرکز به دلیل ماهیت اجازه مبادله همتا به همتا در ارزهای دیجیتال، از دستکاری بازار جلوگیری کرده و از کاربران در برابر تجارت جعلی و سیستم‌های پولشویی محافظت می‌کنند.

از معروف‌ترین صرافی‌های فعال در این زمینه می‌توان به یونی سواپ (Uniswap)، سوشی سواپ (Sushiswap)، پنکیک سواپ (PancakeSwap)، ونوس (Venus) و کامپوند (Compound) اشاره کرد.

چه صرافی را برای مبادلات ارز دیجیتال انتخاب کنیم؟

هنگام انتخاب یک صرافی رمزنگاری، مهمترین چیزهایی که باید به دنبال آن باشید عملکرد و امنیت است. این موضوع که چه جفت‌ها ارزهایی دارد و یا فیات و ارزهای دیجیتال غیر رمز ارزی دیگر را پشتیبانی می‌کند یا خیر، بسیار مهم است. ضمن اینکه نقدینگی و سرمایه در گردش بالایی داشته باشد. همچنین باید خطوط دفاعی اضافی مانند احراز هویت دو مرحله‌ای و قفل بیت کوین را ارائه دهد که در برابر حمله هکرها به کاربران کمک می‌کند.

سهولت استفاده، عامل دیگری است که باید در نظر گرفته شود. به ویژه برای معامله‌گران جدیدتر که ممکن است برای استفاده از پلتفرم‌هایی با رابط کاربری کمتر بصری مشکل داشته باشند. با این وجود، برای معامله‌گران با تجربه نیز باید قابلیت‌های متفاوت و بیشتری داشته باشد.

در نظر گرفتن جغرافیا نیز مهم است. تمامی صرافی‌ها، همه‌ی کشورها را به رسمیت نمی‌شناسند، پس باید از پشتیبانی صرافی مورد نظر در کشور خود مطمئن باشیم. هنگامی که به دنبال تبادل ارز دیجیتال هستید، مهم است که مراقب وب سایت‌ها و برنامه‌های موبایل جعلی باشید. حتی اگر پلتفرم قانونی به نظر می‌رسد، مطمئن شوید که هیچ‌گونه غلط املایی در متن و یا نام و آدرس سایت مورد‌ نظر نباشد. خود نام تجاری صرافی را نیز چک کنید که غیرمعتبر نباشد. در مورد یک وب‌سایت، وجود نماد قفل کوچک امنیت که در کنار نوار URL نمایش داده می‌شود را بررسی کنید.

به همین ترتیب، مهم است که به خود یادآوری کنید که جدای از کلاهبرداری، تجارت ارزهای دیجیتال می‌تواند خطرناک باشد. ارزهای دیجیتال بسیار نوسانی هستند، به این معنی که در معرض افزایش و کاهش ناگهانی ارزش‌هایی هستند که حتی عاقل‌ترین سرمایه‌گذاران نمی‌توانند با قطعیت پیش‌بینی کنند. مشاوران مالی توصیه می‌کنند که اگر روی ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کنید، احتیاط کنید و آن را زیر 5 درصد از کل سرمایه‌گذاری خود نگه دارید.

جمع‌بندی (صرافی متمرکز و صرافی غیرمتمرکز)

از زمانی‌که ارزهای دیجیتال ظهور کردند و پیدایش اولین صرافی متمرکز، همواره سوال بسیاری از افرادی که قصد ورود به این حوزه را داشتند انتخاب صرافی درست بوده است. پاسخ این‌ پرسش که صرافی متمرکز بهتر است و یا صرافی غیرمتمرکز، منوط به نیاز و ترجیحات کاربر است؛ چرا که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارد. نکته‌ای که باید در نظر گرفت این است که صرافی غیرمتمرکز در جهت بهبود معایب صرافی متمرکز ایجاد شد، اما هنوز در ابتدای راه است و تمامی قابلیت‌هایی که یک صرافی متمرکز پوشش می‌دهد را ارائه نمی‌کند.