آیا ماینرهای ایرانی دلیل اصلی آلودگی هوای این روزهای کشور هستند؟

در روزها و هفته های اخیر و با رشد افسار گسیخته قیمت بیتکوین، عموم افراد جامعه حتی آن‌هایی که هیچ آشنایی با این ارز ندارند هم به سمت بازار کارنسی روی آورده اند. البته مطرح شدن بیتکوین در هر کوی و مجلس باعث شده که برخی از دستگاه ها از فرصت سو استفاده کرده و افزایش قیمت ارزهای دیجیتالی را به آلودگی هوا ربط دهند!

داستان از چه قرار است؟

هفته گذشته اخباری مبنی بر افزایش سطح آلایندگی هوای کلان شهرها به دلیل سوزاندن مازوت به جای گازوئیل و گاز توسط نیروگاه های سیکل ترکیبی در تیتر اول خبرگزاری ها قرار گرفت.

در این رابطه حرف و حدیث های مختلفی از سوی افراد ذیصلاح مطرح شد، اما به تازگی یکی از مسئولین دنبال کننده صنعت ماینینگ در توانیر، افزایش فارم های ماینینگ در کشور را دلیل افزایش مصرف انرژی، افزایش میزان خاموشی شبکه و در نتیجه افزایش فعالیت نیروگاه ها و آلودگی هوا دانسته است! وی مدعی است که ایران بیش از 8 درصد از ماینینگ ارزهای دیجیتالی در جهان را انجام میدهد، از این رو افزایش برق مصرفی این صنعت در روزهای اخیر و با افزایش قیمت بیتکوین یک فرضیه قابل اثبات است.

ارائه آمارهای غلط و گمراه کننده

در پاسخ به این فرضیه ابتدا بایستی نگاهی به آمار و ارقام وزارت نیرو پیرامون صنعت برق داشته باشیم. بر این اساس تا تابستان سال 99 میزان انرژی تولید شده توسط صنعت برق کشور به 80 هزار مگاوات بر ساعت رسیده است. در مقابل و بر اساس آمار ارائه شده از سوی مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی شرکت تولید، توزیع و انتقال نیرو (توانیر)، کل صنعت برق ماینینگ کشور که به طور رسمی فعالیت میکند کمتر از 500 مگاوات بر ساعت است. با مقایسه آمار تولید و میزان انرژی مصرفی توسط ماینرها، به خوبی میتوان دریافت که این صنعت تأثیر محسوسی در مصرف برق تولیدی ندارد، کما آنکه اگر این چنین بود، بایستی خاموشی را در تابستان و زمانی که مصرف برق کشور به طور طبیعی بالا میرود مشاهده می کردیم.

در سوی دیگر بنا به گزارش کالج کامبریج، در خوش بینانه ترین حالت ایران تنها 4 درصد از صنعت ماینینگ جهان را در اختیار دارد. این آمار بر اساس آی پی آدرس ماینرهایی هست که در استخرهای bitcoin.com، viabtc و poolin فعالیت دارند. لازم به ذکر است که این استخرها 40 درصد از ماینینگ جهان را مدریت میکنند، از این رو جامعه آماری آنها بسیار دقیق است.

طبق نمودار فوق، چین، ایالات متحده امریکا، روسیه، قزاقستان و مالزی در رده یکم تا ششم صنعت ماینینگ جهان را در اختیار دارند، کما آنکه قزاقستان و مالزی خود وارد کننده برق از کشورهای دیگر هستند.

مشکل صنعت ماینینگ ایران کجاست؟

هرچند در سال های اخیر صنعت ماینینگ به طور زیرپوستی در کشور فعال بود، اما در سال 99 قوانین مختلفی پیرامون فعالان این عرصه تصویب گردید؛ از قانونی شدن این صنعت تا تعرفه برق مخصوص ماینینگ.

سخنگوی توانیر مصطفی رجبی مشهدی در آبان ماه با بیان اینکه نرخ برق مصرفی فارم ها در ۸ ماه غیر گرم سال معادل ۵۰ درصد متوسط نرخ برق صادراتی یعنی ۴۸۰ تومان خواهد بود و در ۴ ماه گرم سال یعنی از خرداد تا شهریور، دو برابر متوسط قیمت صادراتی برق محاسبه می‌شود، افزود: استفاده این مراکز از برق در ۳۰۰ ساعت سال که ساعات اوج بار است و قبلاً توسط وزارت نیرو ابلاغیه می‌شود، ممنوع است.

وی در مورد هزینه انشعاب عمومی برق این مراکز گفت: از این گروه از متقاضیان هزینه انشعاب عمومی دریافت نخواهد شد. به منظور تشویق فعالان تخفیفاتی هم در نظر گرفته شده است. در صورتی که این متقاضیان به صورت مجتمعی و با ظرفیت بالا فعالیت کنند تا ۲۰ درصد تخفیف در سطوح انتقال به آنها تعلق می‌گیرد. همچنین در صورتی که از استخرهای داخلی نیز استفاده کنند تا ۱۵ درصد تخفیف بیشتر شامل حال این مشترکان می‌شود. استفاده غیرمجاز از برق برای استخراج رمز ارز ممنوع است و برق تنها به متقاضیانی ارائه می‌شود که مجوز از وزارت صمت را داشته باشند.

سخنگوی صنعت برق ادامه داد: همچنین برای کسانی که نسبت به شناسایی و اعلام مراکز غیرمجاز رمز ارز اقدام کنند نیز پاداش‌هایی در نظر گرفته شده است که معادل ۲۰ درصد خسارت وارده توسط این مراکز به شبکه خواهد بود. با استفاده‌کنندگان غیرمجاز از برق نیز بر اساس قوانین موجود برخورد و به مراجع قضایی معرفی خواهند شد.

آیا استفاده از تعرفه برق صادراتی برای ماینرها توجیه اقتصادی دارد؟

از زمان به رسیمت شناخته شده صنعت ماینینگ در ایران، 1602 فارم کشف و از فعالیت آنها جلوگیری شده است. عمده دلیل فعالیت غیر قانونی فارم ها، بالا بودن تعرفه برق تصویب شده توسط وزارت نیرو عنوان شده است. 24 مزرعه استخراج ارز دیجیتالی با مصرف 310 مگاوات تاکنون توسط وزارت صنایع، معدن و تجارت تأیید شده است.

در فصول سرد کشور که به طور طبیعی برق مصرفی کاهش پیدا میکند، ماینرها میتوانند با نصف قیمت برق صادراتی و بر اساس دلار نیمایی اقدام به استخراج کنند، اما این رقم در تابستان و بهار به دو برابر قیمت و یا به عبارتی بالای 5 دلار در روز افزایش میدهد.

سردرگمی در حوزه استخراج رمزارزها/قوانین موجود در تضاد با مفهوم صنعتی رمزارز

اگر هزینه نگاه داری و تعمیر دستگاه ها در کنار کارمزد استخر و صرافی را به این رقم اضافه کنیم، عملا استخراج قانونی در تابستان برای فارم توجیه ندارد. همین امر باعث میشود بسیاری از فارم ها به صورت زیر زمینی کار خود را ادامه دهند و این دقیقاً بخشی از صنعت ماینینگ است که میتواند در سایه بر روی مصرف برق کشور تاثیر گذار باشد.

حرف نهایی

با نگاهی به آمار و ارقام ارائه شده از سوی مؤسسات جهانی میتوان دریافت که ایران سهم محسوسی از بازار هش ریت شبکه ماینینگ ندارد و علی رغم پایین بودن هزینه برق مصرفی خانگی، استخراج در فصول گرم سال برای ماینرها توجیه ندارد. برق مصرفی فارم ها قانونی و غیر قانونی 1 درصد از کل برق مصرفی کشور را تشکیل میدهند و این در حالیست که میزان تلفات شبکه توزیع برق در کشور 11 درصد است. این میزان تلفات در نیروگاه ها به مراتب بیشتر است.

در این نکته که صنعت ماینینگ برای کشور از جهات مختلف سودآور است هیچ شکی نیست، اما برای فعال کردن تمام ظرفیت های قانونی آن بایستی نگاه کارشناسی به موضوع داشته باشیم. نسبت دادن معضل آلودگی هوا به صنعت ماینینگ ،دادن آدرس غلط به افکار جامعه برای فرار رو به جلو در برابر سیاست های غلطی است که میتوان آن را به سادگی مرتفع کرد.

استفاده از منابع تجدید پذیر برای راه اندازی نیروگاه های خورشیدی و بادی، اعطای وام به فارم ها برای ایجاد نیروگاه های جدید و استفاده از ظرفیت های ارزهای دیجیتالی برای خنثی کردن تحریم ها از جمله پیشنهادهایی است که میتواند باعث افزایش ترغیب فعالیت قانونی ماینرها در کشور شود.