بازارساز خودكار (AMM) چيست و چگونه میتوان از آن کسب درآمد داشت؟

بازارساز خودکار را می توان رباتی دانست که همواره به بیان قیمت میان دو دارایی تمایل دارد. برخی از یک فرمول ساده استفاده می کنند، مثل یونی سوآپ، اما برخی دیگر مثل کرو، بالانسر و دیگران فرمول های پیچیده‌تری را مورد استفاده قرار می‌دهند.

با استفاده از AMM، نه تنها بدون نیاز به اعتماد می توان معامله کرد، بلکه می‌توانید از طریق تأمین نقدینگی برای استخرهای نقدینگی، تبدیل به میزبان شوید. این امر به همه افراد اجازه می‌دهد تا تبدیل به یک بازارساز در یک صرافی شوند و برای تأمین نقدینگی کارمزد دریافت کنند.

بازارسازهای خودکار جای خود را در فضای DeFi به خوبی باز کرده‌اند، چراکه استفاده از آن‌ها بسیار آسان است. غیرمتمرکز ساختن بازارسازی از اهداف شایسته دنیای کریپتو می‌باشد.

مقدمه

امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) شاهد همه گیری عظیم اتریوم و دیگر پلتفرم‌های قراردادهای هوشمند، همچون اسمارت چین بایننس بوده است. ییلد فارمینگ (Yield farming) تبدیل به روشی پرطرفدار برای توزیع توکن شده است، BTC توکنایز شده در حال رشد بر اتریوم است و حجم فلش لون (flash loan) ها در حال افزایش است.

در عین حال، پروتکل‌های بازارساز خودکار مثل یونی سوآپ شاهد حجم رقابتی، نقدینگی بالا و افزایش تعداد کاربران هستند.

اما نحوه عملکرد این صرافی‌ها چگونه است؟ چرا ساخت بازار برای فودکوین های اخیر انقدر آسان است؟ آیا بازارسازهای خودکار می‌توانند با صرافی‌های سنتی رقابت کنند؟ به این سؤالات پاسخ خواهیم داد.

بازارساز خودکار چیست؟

بازارساز خودکار (AMM) نوعی از پروتکل صرافی غیرمتمرکز (DEX) است که برای قیمت گذاری دارایی‌ها از فرمول های ریاضی استفاده می‌کند. در این پلتفرم‌ها به جای استفاده از دفتر سفارشات مثل صرافی‌های سنتی، تعیین قیمت دارایی‌ها بر اساس یک الگوریتم قیمت گذاری انجام می‌شود.

این فرمول می‌تواند در هر پروتکل متفاوت باشد. برای مثال یونی سوآپ از فرمول x*y=k استفاده می‌کند که x نشان دهنده مقدار یک توکن در استخر نقدینگی و y نشان دهنده مقدار توکن دیگر است.

در این فرمول k یک متغیر ثابت است، به این معنی که مقدار کل نقدینگی استخر همواره باید بدون تغییر باقی بماند. دیگر بازارسازهای خودکار از فرمول های دیگری برای موارد استفاده مختلف استفاده می کنند. نقطه تشابه میان همه آن‌ها، تعیین قیمت از طریق الگوریتم است.

بازارسازی سنتی معمولاً با شرکت‌هایی که دارای منابع گسترده و استراتژی‌های پیچیده هستند، همکاری می کنند. بازارسازها در صرافی‌های سنتی مثل بایننس به شما کمک می کنند تا به یک قیمت مناسب و تفاوت قیمتی کمتر میان خرید و فروش دست یابید. بازارسازهای خودکار، این فرآیند را غیرمتمرکز کرده و برای همه افراد امکان ساخت بازار در یک بلاکچین را فراهم می‌سازند؛ اما چطور می‌توانند این کار را انجام دهند؟

نحوه عملکرد بازارساز خودکار چگونه است؟

نحوه عملکرد بازارسازهای خودکار و صرافی‌های اوردر بوک مشابه هم است، از این لحاظ که در هر دوی آن‌ها جفت‌های معاملاتی وجود دارد؛ برای مثال جفت ارز ETH و DAI. با این تفاوت که برای انجام معامله، نیازی به طرف مقابل (معامله گر دیگر) ندارید. در عوض، با یک قرارداد هوشمند تعامل دارید که بازار را برای شما می‌سازد.

در یک صرافی غیرمتمرکز مثل بایننس DEX، معاملات مستقیماً میان کیف پول‌های کاربران انجام می‌شود. اگر در صرافی بایننس دکس BNB را با BUSD معامله کنید، به این معنی است که فرد دیگری در آن سوی معامله قرار دارد که با BUSD خود BNB خریداری می‌کند. به همین دلیل است که این معامله را یک تراکنش همتا به همتا (P2P) می‌نامیم.

در نقطه مقابل، بازارسازهای خودکار را می توان همتا به قرارداد (P2C) نامید. از آنجایی که معاملات میان کاربران و قراردادها اتفاق می افتد، نیاز به طرف مقابل حذف می‌شود. در بازارسازهای خودکار هیچ دفتر سفارشاتی وجود ندارد، بنابراین انواع سفارشات نیز در این صرافی‌ها بی معنی است. قیمت خرید یا فروش یک دارایی توسط یک فرمول تعیین می‌شود. شایان ذکر است که برخی از AMM های آینده ممکن است این محدودیت را نقض کنند.

بنابراین نیازی به طرف مقابل نیست، اما هنوز هم باید فردی باشد که بازار را بسازد. نقدینگی قراردادهای هوشمند باید توسط کاربرانی تأمین شود که تأمین کنندگان نقدینگی نام دارند.

استخر نقدینگی چیست؟

تأمین کنندگان نقدینگی پول‌های خود را به استخرهای نقدینگی می‌دهند. استخر نقدینگی را می توان مجموعه‌ای بزرگ از پول دانست که معامله گران در مقابل آن معامله می کنند. تأمین کنندگان نقدینگی در ازای تأمین نقدینگی برای پروتکل، در ازای هر معامله‌ای که در استخر انجام شود، کارمزد دریافت می کنند. در یونی سوآپ، تأمین کنندگان نقدینگی باید مقدار مساوی از هر دو توکن را سپرده گذاری کنند؛ برای مثال در استخر ETH/DAI باید 50% اتر و 50% DAI قرار دهند.

پس هر کسی می‌تواند یک بازارساز باشد؟ البته! سپرده گذاری پول در یک استخر نقدینگی بسیار آسان است. میزان کارمزدها توسط پروتکل تعیین می‌شود. برای مثال، در یونی سوآپ v2 میزان 0.3% کارمزد از معامله گران اخذ شده و مستقیماً به تأمین کنندگان نقدینگی پرداخت می‌شود. ممکن است پلتفرم‌ها و فورک های دیگر، در جهت جذب تأمین کنندگان نقدینگی به استخرشان، کارمزد کمتری اخذ کنند.

چرا جذب نقدینگی مهم است؟ با توجه به نحوه عملکرد بازارسازهای خودکار، هرچه میزان نقدینگی در استخر بیشتر باشد، سفارشات با حجم بالا کمتر با لغزش (slippage) مواجه خواهند شد. همین امر باعث می‌شود تا حجم بیشتری مجذوب پلتفرم شوند و این روند ادامه دار باشد.

مسئله لغزش یا اسلیپج در طراحی‌های مختلف بازارسازهای خودکار متفاوت است، اما همواره باید حواسمان به آن باشد. اگر به خاطر داشته باشید، گفتیم که تعیین قیمت توسط الگوریتم انجام می‌شود. به زبان ساده، میزان تغییر ضریب میان توکن ها در یک استخر نقدینگی پس از یک معامله، قیمت را تعیین می‌کند. اگر میزان تغییر این ضریب وسیع باشد، میزان لغزش بسیار زیاد خواهد بود.

برای درک بیشتر این موضوع، یک مثال را بیان می‌کنیم. فرض کنیم که شما می‌خواهید تمام اترهای استخر ETH/DAI در یونی سوآپ را خریداری نمایید. نمی‌توانید این کار را انجام دهید! در این صورت، باید برای هر اتر اضافه که خریداری می‌کنید قیمت بالاتر و بالاتری بپردازید، اما در این حالت هم نمی‌توانید تمام اترها را از استخر خریداری کنید. چرا؟ به خاطر فرمول x*y=k. اگر هر یک از x یا y صفر باشد (مقدار اتر یا DAI صفر شود)، این معادله بی معنی خواهد شد.

اما این تمام داستان بازارسازهای خودکار و استخرها نقدینگی نیست. هنگام تأمین نقدینگی برای بازارسازهای خودکار باید به موضوع ضرر ناگهانی نیز توجه داشته باشید.

ضرر ناگهانی چیست؟

ضرر ناگهانی زمانی اتفاق می افتد که نسبت قیمتی توکن های سپرده گذاری شده، پس از سپرده گذاری آن‌ها در استخر تغییر می‌کند. هرچه این تغییر بزرگ‌تر باشد، میزان ضرر ناگهانی نیز بیشتر می‌شود. به همین دلیل است که بازارسازهای خودکار برای جفت توکن هایی با قیمت مشابه (مثل استیبل کوین‌ها) کارکرد بهتری دارد. اگر نسبت قیمتی میان جفت توکن در بازه کوچکی تغییر کند، میزان ضرر ناگهانی ناچیز خواهد بود.

از سوی دیگر، تغییرات زیاد این نسبت باعث می‌شود تا تأمین کنندگان نقدینگی دست از کار بکشند و به جای سپرده گذاری توکن ها خود در استخر، آن‌ها را نگه دارند. با این وجود، استخرهای یونی سوآپ (همچون استخر ETH/DAI) که کاملاً در معرض ضرر ناگهانی قرار دارند، به لطف کارمزدهای معاملاتی، سود دهی خوب داشته‌اند.

بنابر آنچه پیشتر گفتیم، ضرر ناگهانی نام مناسبی برای این پدیده نیست. واژه «ناگهانی» این معنی را القا می‌کند که با بازگشت قیمت دارایی به قیمتی که در آن سپرده گذاری شده است، میزان ضرر کاهش می‌یابد. گرچه، اگر سپرده خود را با نسبت قیمتی متفاوت از زمانی که سپرده گذاری کرده‌اید برداشت کنید، ضرر کاملاً دائمی خواهد بود. در برخی موارد، کارمزد معاملات می‌تواند باعث کاهش ضرر شود، اما باز هم باید خطرات را در نظر داشت.

هنگام سپرده گذاری پول‌های خود در بازارسازهای خودکار باید بسیار محتاط باشید و مطمئن شوید که با مفاهیم مرتبط با ضرر ناگهانی آشنایی کامل دارید.