ارز دیجیتال بانک مرکزی یا CBDC چیست و چرا تمام کشورهای جهان به دنبال ایجاد آن هستند؟

CBDC مخفف ارز دیجیتال بانک مرکزی می باشد و ارز جدیدی است که دولت های سرتاسر جهان در حال آزمایش بر روی آن هستند. چیزی که ارز دیجیتال بانک مرکزی را از دیگر ارزهای موجود جدا می کند، این است که طرفداران آن امیدوارند بتواند با استفاده از فناوری های پرداخت جدید همچون بلاکچین، کارآیی پرداخت ها را افزایش داده و از هزینه های آن کم کند.

این نوع از ارز هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار داد. اکثر کشورها تنها به بررسی این ایده پرداخته اند؛ همچون ایالات متحده آمریکا که در حال بررسی دلار دیجیتالی است. برخی از کشورهای بلند همت همچون چین و کره جنوبی، نسخه آزمایشی ارز خود را آماده کرده و به آزمایش این فناوری پرداخته اند، اما تا به کار گیری ارز دیجیتال بانک مرکزی در مقیاس بزرگ هنوز راه بسیاری باقی است.

هر کشور در بررسی CBDC رویکرد خود را به کار می گیرد. بسیاری از ارزهای دیجیتال بانک مرکزی بر اساس اصول کلی و فناوری بلاک چین ارز رمزپایه بیتکوین ساخته می شوند. فناوری بلاک چین یک نسخه از تاریخچه تراکنش ها را در اختیار افراد مختلف قرار می دهد تا تاریخچه توزیع شود و تحت کنترل یک فرد یا سازمان خاص نباشد.

تاکنون کشورهای بسیاری به آزمایش ارزهای دیجیتال بانک مرکزی الهام گرفته از بلاکچین روی آورده اند. ونزوئلا با راه اندازی ارز رمزپایه خود با نام الپترو در سال 2018، در این زمینه پیشرو است. گرچه ارز الپترو مشکلات زیادی دارد و تعداد کمی از ونزوئلایی ها از این ارز استفاده می کنند.

پس از ونزوئلا، دولت چین احتمالاً دومین کشوری باشد که CBDC خود را ارائه می کند. در این کشور یوآن دیجیتال در چندین شهر مورد آزمایش قرار گرفته است. بانک فدرال رزرو بوستون در ایالات متحده نیز با همکاری موسسه فناوری ماساچوست (MIT) در حال آزمایش دلار دیجیتال می باشند.

ویژگی های رایج ارز دیجیتال بانک مرکزی

ارزهای دیجیتال بانک مرکزی هنوز در مراحل اولیه تولید قرار دارند و حتی اگر تولید و عرضه آن ها نهایی شود، مشخص نیست که چه ویژگی هایی خواهند داشت. در بسیاری از موارد CBDC ترکیبی از بیتکوین و ارز دولتی می باشد. CBDC به دست آمده از این ترکیب ویژگی های هر دو را دارد و از ویژگی های خاص آن می توان موارد زیر را نام برد:

فناوری دفترکل توزیع شده

ما در دنیای دیجیتالی زندگی می کنیم و پول ما نیز غالباً دیجیتالی است. از اپلیکیشن های موبایلی برای گرفتن موجودی حساب استفاده می کنیم و از طریق کارت های بانکی پرداخت های خود را انجام می دهیم؛ پس تفاوت CBDC با این پول دیجیتال در چیست؟

ارزهای دیجیتال بانک مرکزی دیجیتالی هستند، اما ساختار تکنولوژیکی آن ها متفاوت است. معمولاً این ارزها از ابتدا مهندسی شده و ویژگی های بسیاری را از فناوری زیربنایی بیت کوین و فناوری دفترکل توزیع شده قرض می گیرند.

بانک ها برای ایجاد امکان پیگیری پول ها نیاز دارند تا سوابق مالی افراد، همچون مقدار پولی که دارد و تراکنش های انجام شده توسط وی را در یک دفتر کل ذخیره کنند.

در فناوری دفترکل توزیع شده، به جای یک پایگاه داده واحد که تمامی سوابق مالی افراد را در خود ذخیره می کند، چندین نسخه از تاریخچه تراکنش ها ایجاد شده و هر نسخه توسط یک ماهیت مالی جداگانه نگه داری و مدیریت می شود و معمولاً همه این نسخه ها تحت مدیریت بانک مرکزی کشور قرار می گیرند. این ماهیت های اقتصادی به صورت توزیعی دفتر کل توزیع شده را با یکدیگر به اشتراک می گذارند.

این تعریف، مفهوم بلاکچین مجوز دار را مشخص می کند، چرا که تنها چند ماهیت منتخب می توانند به بلاک چین دسترسی داشته باشند و یا آن را تغییر دهند. علاوه بر این ماهیت های مرکزی تعیین می کنند که چه کسی می تواند به بلاک چین دسترسی داشته باشد و چه کاری می تواند با آن انجام دهد. برای مثال هدایت کننده مرکزی می تواند تعیین کند که آلیس تنها حق خواندن بلاک چین را دارد، در حالی که باب می تواند بلاک چین را بخواند و اصلاح کند.

این بلاکچین در مقابل یک بلاک چین بدون نیاز به مجوز، همچون بیت کوین قرار می گیرد. در بلاک چین بیت کوین تمامی افراد می توانند نرم افزار را اجرا کرده و در ارسال تراکنش به شبکه مشارکت کنند و هیچ گونه ماهیت مرکزی نمی تواند از این عمل کاربران جلوگیری نماید.

متمرکز: تفاوت CBDC با ارزهای رمزپایه

انتخاب این بلاکچین مجوز دار توسط ارزهای دیجیتال بانک مرکزی بی دلیل نیست. با وجود این که دفترکل توزیع شده شباهت هایی با بیت کوین و دیگر ارزهای رمزپایه دارد، اهداف آن ها متفاوت است.

در بیت کوین و دیگر بلاک چین های عمومی همچون اتریوم، هیچ ماهیت مرکزی یا گروهی از ماهیت های مرکزی (همچون دفترکل توزیع شده) وجود ندارد. بنابراین چنین ارزهایی برای دولت ها مناسب نیستند. دولت ها فناوری دفترکل توزیع شده را انتخاب می کنند، چرا که از این طریق می توانند بر جنبه های خاصی کنترل داشته باشند که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

عرضه: بیتکوین دارای محدودیت 21 میلیونی است که در پروتکل آن قرار داده شده است و تغییر این محدودیت کاری دشوار و حتی غیرممکن است. در مقابل هر یک از دولت ها یک بانک مرکزی دارند که مسئول عرضه پول در کشور هستند. تصمیم گیری در مورد افزودن یا حذف پول از چرخه تقاضای کشور برای بهبود اقتصاد کشور در زمان مشکلات و دیگر مسائل در حیطه وظیفه این بانک هاست. این نقش ها با روی کار آمدن CBDCها نیز تغییر نخواهند کرد.
اجرا کننده: یک ماهیت مرکزی تعیین می کند که کدام ماهیت های اقتصادی در مدیریت دفترکل توزیع شده نقش خواهند داشت. همین امر باعث تفاوت این ارزها با بیت کوین می شود که اجازه اجرای نرم افزار برای هر فردی را بدون نیاز به اجازه فراهم می کند.

هزینه های کمتر و کارآیی بیشتر

مدافعان ادعا می کنند که به دلیل ساختار CBDCها، این ارزها می توانند منجر به هزینه های کمتر انتقال پول شوند. بسیاری بر این عقیده اند که با ارزهای دیجیتال بانک مرکزی، ماهیت های اقتصادی به هم متصل می شوند و انتقال پول را آسان تر می سازند.

رهگیری پرداخت ها

دفترکل های توزیع شده، سابقه کاملی از تراکنش ها را ارائه می دهند. برخی دولت ها همچون چین که به نظارت گسترده مشهور است، احتمالا به استفاده از این اطلاعات اقتصادی تمایل دارند تا نظارت بیشتری بر شهروندان خود داشته باشند.

دولت های مختلف سیاست های مختلفی را در این زمینه اخذ می کنند. برای مثال بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا در تلاش است تا با استفاده از یک CBDC، حریم خصوصی شهروندان آمریکایی را حفظ کند.

سوالات متداول CBDC

چرا اخیراً کشورهای بسیاری به بررسی CBDCها پرداخته اند؟

بیت کوین از زمان راه اندازی در سال 2009 رشد سریعی را تجربه کرده و الهام بخش ایجاد ارزها و محصولات مالی شده است که از فناوری زیربنایی مشابهی استفاده می کنند. با رونمایی از پروژه ارز دیجیتال مبتنی بر بلاکچین لیبرا در سال 2019، دولت های سرتاسر جهان به بررسی دقیق تر در مورد امکان استفاده از فناوری مشابه روی آوردند.

پس از آن، این سوال برای دولت ها پیش آمد که آیا ارزی که توسط شرکتی قدرتمند و گسترده همچون فیسبوک ایجاد شده است، می تواند مقوله کنترل پول توسط دولت را به چالش بکشد یا خیر؟ در پاسخ به این سوال، دولت ها بررسی ها و آزمایشات خود را سرعت بخشیدند تا به کارگیری فناوری های مشابه برای سیستم های پرداخت ملی را مورد سنجش قرار دهند.

آیا CBDCها جایگزین پولی که امروز استفاده می کنیم خواهند شد؟

اکثر کشورها ارز دیجیتال بانک مرکزی را به عنوان یک شکل مکمل از پول می بینند و آن را جایگزینی برای ساختال مالی فعلی نمی دانند.

چند کشور CBDCها را مورد آزمایش قرار داده اند؟

هیچ کس تعداد دقیق این کشورها را نمی داند. در نظرسنجی ای که در ژانویه 2020 منتشر شد، بانک تسویه حساب های بین المللی (BIS) که هماهنگ کننده بین المللی بانک های مرکزی است، از 66 بانک مرکزی استعلام کرد که آیا بر روی ارز دیجیتال بانک مرکزی کار می کنند یا خیر؟پ

80 درصد از بانک ها اظهار داشتند که در حال بررسی این ایده هستند و تنها 10 درصد از بانک ها راه اندازی CBDC خود برای عموم مردم را قریب الوقوع خواندند.

آیا تمامی CBDCها از بلاک چین استفاده خواهند کرد؟

خیر. در حالی که بسیاری از بانک های مرکزی معتقدند که بلاکچین ها می توانند مزایایی همچون افزایش کارآیی را به دنبال داشته باشند، چندین بانک نیز اظهار تردید کرده و معتقدند که مزایای ارز دیجیتال بانک مرکزی مبتنی بر بلاکچین، برای ایجاد و نگه داری از آن توجیه کافی ندارد.